Τι σημαίνει όμως τελικά άσυλο; Ας κάνουμε μια μικρή αναδρομή που θα μας βοηθήσει και στη συνέχεια όταν εξετάζουμε την αλληλεπίδραση πανεπιστημιακού ασύλου και κοινωνίας...
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ:
Με μια πρώτη ετυμολογική προσέγγιση η λέξη άσυλο προκύπτει από το στερητικό «α» και τη λέξη «σύλη» που σημαίνει αφαίρεση, απογύμνωμα, λεηλάτηση. Συνεπώς άσυλο σημαίνει κάτι ασφαλές και απαραβίαστο.
Κατά την αρχαιότητα άσυλα ήταν οι ναοί και οι βωμοί. Το άσυλο εκφράζεται με διάφορες μορφές, πολιτικό, θρησκευτικό, πανεπιστημιακό κλπ, αλλά σαν έννοια είναι αναλλοίωτη, και συναντάται σαν αξία στον ανθρώπινο πολιτισμό από αρχαιοτάτων χρόνων.
Κατά την αρχαιότητα άσυλα ήταν οι ναοί και οι βωμοί. Το άσυλο εκφράζεται με διάφορες μορφές, πολιτικό, θρησκευτικό, πανεπιστημιακό κλπ, αλλά σαν έννοια είναι αναλλοίωτη, και συναντάται σαν αξία στον ανθρώπινο πολιτισμό από αρχαιοτάτων χρόνων.
Tο πολιτικό Άσυλο είναι ένας πανάρχαιος θεσμός. Μπορούμε να πούμε , ότι υπάρχει από την εποχή των αρχαίων ιερών και κατόπιν των αρχαίων σχολών. Από την αρχαιότητα διάφοροι χώροι κατείχαν άσυλο(ναοί, μαντεία, ιερατεία κλπ). Σε αυτά τα μέρη κατέφευγαν, ως ικέτες θα λέγαμε, αρκετοί άνθρωποι, οι οποίοι διώκονταν. Tο να εισέλθει κάποιoς στο άσυλο και να τους συλλάβει ή κακοποιήσει, θεωρείτο μία κακή και ιερόσυλη πράξη.
Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε, ότι και τα αρχαία πανεπιστήμια διέθεταν Άσυλο. Και μπορούμε να υποθέσουμε με αρκετή ασφάλεια, ότι αυτό υπήρχε, όπως και στην σύγχρονη εποχή, στο πνεύμα και στο πλαίσιο του αυτοδιοίκητού τους. Τέτοιες σχολές, ήταν η πλατωνική Ακαδημία και το "Λύκειο" του Αριστοτέλη.
Δύση και πανεπιστημιακό Άσυλο :
Καθώς πηγαίνουμε στην νεώτερη και σύγχρονη εποχή, καλό είναι να επισημάνουμε την ύπαρξη πανεπιστημιακού Ασύλου στο πρώτο πανεπιστήμιο του Δυτικού Κόσμου, που είναι το πανεπιστήμιο της Bologna(τι τραγική ειρωνεία ε;), το οποίο ιδρύθηκε το 1088 στην Ιταλία. Αυτό το άσυλο θεσμοθετήθηκε με ένα νομικό κείμενο το οποίο ονομάζεται Authentica Habita(ή Constitutio Habita) και το οποίο έγινε νόμος το 1158, όπως ανακαλύπτουμε, από τον Φρειδερίκο - τον πρώτο- Μπαρμπαρόσα . Σκοπός του νομικού κειμένου ήταν να ανακηρυχθεί το πανεπιστήμιο χώρος των θεραπόντων, δηλαδή των υπηρετών, της Επιστήμης, δίχως καμία άλλη εξωτερική εξουσία , να μπορεί να παρέμβει και να άρει αυτήν την ανεξαρτησία.
Καθώς πηγαίνουμε στην νεώτερη και σύγχρονη εποχή, καλό είναι να επισημάνουμε την ύπαρξη πανεπιστημιακού Ασύλου στο πρώτο πανεπιστήμιο του Δυτικού Κόσμου, που είναι το πανεπιστήμιο της Bologna(τι τραγική ειρωνεία ε;), το οποίο ιδρύθηκε το 1088 στην Ιταλία. Αυτό το άσυλο θεσμοθετήθηκε με ένα νομικό κείμενο το οποίο ονομάζεται Authentica Habita(ή Constitutio Habita) και το οποίο έγινε νόμος το 1158, όπως ανακαλύπτουμε, από τον Φρειδερίκο - τον πρώτο- Μπαρμπαρόσα . Σκοπός του νομικού κειμένου ήταν να ανακηρυχθεί το πανεπιστήμιο χώρος των θεραπόντων, δηλαδή των υπηρετών, της Επιστήμης, δίχως καμία άλλη εξωτερική εξουσία , να μπορεί να παρέμβει και να άρει αυτήν την ανεξαρτησία.
Διαφωτισμός και Γαλλική επανάσταση:
Την περίοδο του διαφωτισμού το πανεπιστημιακό άσυλο προέβαλε ως θεσμός διαφύλαξης της ατομικής ελευθερίας και έκφρασης( βλ. Humboldt university), ακολουθούσε ευθέως δηλαδή την προοδευτική τάση της εποχής.
ΑΣΥΛΟ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ :
Το πανεπιστημιακό άσυλο, και πιο συγκεκριμένα η απαγόρευση της εισόδου αστυνομικών στο Πανεπιστήμιο χωρίς άδεια της Συγκλήτου, αποτελούσε ήδη από το 19ο αιώνα εθιμικό δίκαιο των ελληνικών ΑΕΙ. Την καταπάτησή του από χωροφύλακες επικαλέστηκαν μεταξύ άλλων και οι ένοπλοι φοιτητές που πραγματοποίησαν την πρώτη κατάληψη πανεπιστημιακού κτιρίου στην Αθήνα, τον Ιανουάριο του 1897 (Χρ. Λάζος, «Ελληνικό φοιτητικό κίνημα», Αθήνα 1987, σ. 168).
Βέβαια στη συνέχεια οι απόψεις περί δημοκρατικών ελευθεριών άλλαξαν, με αποκορύφωμα την δικτατορία το 1967, και δυστυχώς κατάλοιπα κάποιων απόψεων-τάσεων της τότε κυβέρνησης βλέπουμε και σήμερα. Ενδεικτικά συγκρίνετε τις παρακάτω δηλώσεις της κυβέρνησης Παπαδόπουλου με κάποια σημερινά σχόλια που ακούμε από αποφάσεις πρυτανικών -υπουργικές αποφάσεις – σχολιασμούς ΜΜΕ κλπ, καθώς και πιο συγκεκριμένα με τις δηλώσεις του “πρύτανη” Π.Κ Ι. Γρυσπολάκη σε άρθρο του στην Καθημερινή την Κυριακή 13-12-2009.
Δηλώσεις Παναγιώτη Χρήστου, «υπουργού» παιδείας της χούντας Ιωαννίδη. |
«Διεθνώς σήμερα δεν αναγνωρίζεται άλλο άσυλο πέραν της ακαδημαϊκής ασυλίας των ακαδημαϊκών ελευθεριών, η οποία συνίσταται: α) Στο δικαίωμα των πανεπιστημιακών αρχών να διοικούν ελευθέρως και χωρίς παρεμβάσεις τα πανεπιστήμια. β) Στο δικαίωμα των καθηγητών να διδάσκουν και να διατυπώνουν επιστημονικές απόψεις ελευθέρως και χωρίς παρεμβάσεις. γ) Στο δικαίωμα των φοιτητών να σπουδάζουν και να συζητούν τις διατυπούμενες επιστημονικές απόψεις ελευθέρως και χωρίς παρεμβάσεις. Εάν εξωτερικοί παράγοντες εμποδίζουν την άσκηση των δικαιωμάτων τούτων, καταπατούν τις ακαδημαϊκές ελευθερίες. Αλλ’ επίσης τις ακαδημαϊκές ελευθερίες και συνεπώς την ακαδημαϊκή ασυλία, καταπατούν και οι ολίγοι εκείνοι ταραχοποιοί φοιτητές, οι οποίοι παρεμποδίζουν τους συμφοιτητές των στην άσκηση του δικαιώματός των να σπουδάζουν, τους καθηγητές στην άσκηση του δικαιώματός των να διδάσκουν και τις πρυτανικές αρχές στην άσκηση του δικαιώματός των να διοικούν τα πανεπιστήμια επί τη βάσει των νόμων». |
Δηλώσεις Ι. Γρυσπολάκη, <<πρύτανη>> Πολυτεχνείου Κρήτης : |
Παγκοσμίως είναι αποδεκτό, ως άγραφος νόμος, ότι το πανεπιστημιακό άσυλο αποτελεί θεσμό, ο οποίος προστατεύει τις ακαδημαϊκές ελευθερίες και συνίσταται: |
α) Στο δικαίωμα των πανεπιστημιακών αρχών να διοικούν ελεύθερα και χωρίς παρεμβάσεις τα πανεπιστήμια στο πλαίσιο του Συντάγματος και της κείμενης νομοθεσίας. |
β) Στο δικαίωμα των μελών του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού να ερευνούν, να διδάσκουν και να διατυπώνουν επιστημονικές απόψεις ελεύθερα και χωρίς παρεμβάσεις. |
γ) Στο δικαίωμα των φοιτητών να σπουδάζουν, να συζητούν, να αμφισβητούν και να τεκμηριώνουν τις επιστημονικές απόψεις τους ελεύθερα και χωρίς παρεμβάσεις. |
δ) Στην υποχρέωση όλων των μελών της πανεπιστημιακής κοινότητας να διασφαλίζουν και να διαφυλάττουν ως κόριν οφθαλμού τις ακαδημαϊκές αξίες και την αδιάλειπτη λειτουργία του πανεπιστημίου και να προστατεύουν τη δημόσια περιουσία, η οποία ανήκει σε αυτό. |
Εάν εξωτερικοί ή εσωτερικοί παράγοντες εμποδίζουν την άσκηση των δικαιωμάτων αυτών, τότε καταπατούν κατάφωρα τις ακαδημαϊκές ελευθερίες και ακυρώνουν την έννοια του πανεπιστημίου, δεδομένου ότι η έννοια του πανεπιστημίου είναι συνυφασμένη με την ανεμπόδιστη και διαρκή ερευνητική και διδακτική διαδικασία. Τις ακαδημαϊκές ελευθερίες και το ακαδημαϊκό άσυλο καταπατούν και εκείνοι, οι οποίοι παρεμποδίζουν τους φοιτητές στην άσκηση του δικαιώματός τους να σπουδάζουν, τους καθηγητές στην άσκηση του δικαιώματός τους να διδάσκουν και να ερευνούν και τις πρυτανικές αρχές στην άσκηση του δικαιώματός τους να διοικούν τα πανεπιστήμια, βάσει των νόμων που θεσπίζει η Βουλή των Ελλήνων. |
Μεταπολιτευτικά, τον Μάιο του 1977, ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου Μπλέτσας γνωμοδότησε ότι πανεπιστημιακό άσυλο δεν υφίσταται κι ότι η αστυνομία έχει δικαίωμα και καθήκον να μπαίνει όποτε θέλει στα ΑΕΙ, να παρίσταται στις φοιτητικές συνελεύσεις «εάν αυταί παρεξέκλιναν του σκοπού τους και μετατράπηκαν σε πολιτικές συναθροίσεις», καθώς και «να ανακαλύπτει και να προσαγάγει σε δίκη τους φυσικούς ή ηθικούς αυτουργούς» των «εγκλημάτων» της αφισοκόλλησης, της ανάρτησης πανό και της αναγραφής συνθημάτων στους τοίχους. Οι θυελλώδεις αντιδράσεις ανάγκασαν τον υπουργό Παιδείας Γεώργιο Ράλλη να ξεκαθαρίσει ότι «η κυβέρνηση αναγνωρίζει ουσιαστικά και στην πράξη το πανεπιστημιακό άσυλο».
Τρέχων ισχύουσα νομοθετική ρύθμιση για το πανεπιστημιακό άσυλο: (βλ. Παράρτημα 1)
...ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Από τα παραπάνω καθώς και γενικότερα από την μελέτη της ιστορίας, φαίνεται ότι το άσυλο(σαν θεσμός και σαν αξία) έχει άμεση σχέση με το στάδιο της ιστορικής εξέλιξης της ανθρωπότητας(βλ Ιστορική αναδρομή), και το περιεχόμενο του αποτυπώνει τα προοδευτικά προτάγματα της εποχής.
Επίσης προκύπτει το συμπέρασμα ότι, είναι παντελώς άτοπο να θεωρείται τόσο το πανεπιστημιακό άσυλο, όσο και κάθε άλλη μορφή ασυλίας, ότι οφείλονται στην πολιτική δράση κάποιου προσώπου. Η θεσμοθέτηση του, έρχεται σαν επιστέγασμα στην εκάστοτε κοινωνική πραγματικότητα.
ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΡΣΗΣ ΑΣΥΛΟΥ
Ακούμε άσυλο και άσυλο, για να δούμε όμως πως έχουν σεβαστεί οι διάφορες πολιτικές ηγεσίες τον
συνταγματικά κατοχυρωμένο θεσμό του ασύλου, ακόμα και μετά την επίσημη θεσμοθέτησή του το 1982:
5 Ιανουαρίου 1983. Είσοδος αστυνομικού στο Αριστοτέλειο για να συλλάβει εργαζόμενο που είχε διαπληκτιστεί με τον εργολάβο καθαρισμού μετά την απόλυσή του. Η ΦΕΑΠΘ καταγγέλλει την παραβίαση του ασύλου, ενώ ο πρύτανης (μητροπολίτης Τυρολόης Παντελεήμων) δηλώνει... άγνοια νόμου.
14 Οκτωβρίου 1983. Επίθεση ένστολων αστυνομικών και ΜΕΑ σε συγκέντρωση της «Επιτροπής για το Στρατό» στα Προπύλαια, έπειτα από απαγόρευση προγραμματισμένης πορείας. Ξυλοδαρμοί και συλλήψεις 11 στελεχών της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς. Ομόφωνη καταδίκη της παραβίασης του ασύλου από την ΕΦΕΕ, πολιτικά κόμματα, την πρυτανεία αλλά και τον υπουργό Δημ. Τάξης Γιάννη Σκουλαρίκη. Μηνύσεις εναντίον 8 αστυνομικών από τα δ.σ. των φοιτητών του ΕΜΠ.
Φεβρουάριος 1984. Επέμβαση της Στρατονομίας στην Κτηνιατρική Θεσσαλονίκης, ύστερα από αίτημα σπουδαστών της Στρατιωτικής Σχολής (ΣΣΑΣ), για το σπάσιμο της περιφρούρησης φοιτητικής απεργίας.
Η Πρυτανεία διαχωρίζει τη θέση της κι ανακοινώνει πως οι υπαίτιοι «τιμωρήθηκαν για παράβαση των κανονισμών» της ΣΣΑΣ.
Απρίλιος 1984. Ένοπλοι ασφαλίτες εισβάλλουν στη Νομική Κομοτηνής, συλλαμβάνοντας φοιτητές για «αναγραφή συνθημάτων». Η Σύγκλητος του ΔΠΘ ζητά την πειθαρχική δίωξη των αστυνομικών.
20 Μαρτίου 1985. Τα ΜΑΤ εισβάλλουν στο ισόγειο της Νομικής Αθηνών, καταδιώκοντας αναρχικούς που έκαιγαν αφίσες στη Σόλωνος το βράδυ των φοιτητικών εκλογών.
Δυναμική απόκρουση των αστυνομικών από φοιτητές διαφόρων παρατάξεων, ακόμη και συνδικαλιστές της κυβερνητικής ΠΑΣΠ.
18 Νοεμβρίου 1985. Κατάληψη του Χημείου σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το φόνο του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά από αστυνομικό στα Εξάρχεια. Επέμβαση των ΜΑΤ με άδεια της «Επιτροπής Ασύλου» (πρύτανης Μιχ. Σταθόπουλος, εκπρόσωπος του ΔΕΠ Δ. Μαυράκης, εκπρόσωπος των φοιτητών Ιω. Τσαμουργκέλης). Βομβαρδισμός του κτιρίου με χημικά, ξυλοδαρμός και σύλληψη 37 νέων.
20 Μαρτίου 1985. Τα ΜΑΤ εισβάλλουν στο ισόγειο της Νομικής Αθηνών, καταδιώκοντας αναρχικούς που έκαιγαν αφίσες στη Σόλωνος το βράδυ των φοιτητικών εκλογών.
Δυναμική απόκρουση των αστυνομικών από φοιτητές διαφόρων παρατάξεων, ακόμη και συνδικαλιστές της κυβερνητικής ΠΑΣΠ.
18 Νοεμβρίου 1985. Κατάληψη του Χημείου σε ένδειξη διαμαρτυρίας για το φόνο του 15χρονου Μιχάλη Καλτεζά από αστυνομικό στα Εξάρχεια. Επέμβαση των ΜΑΤ με άδεια της «Επιτροπής Ασύλου» (πρύτανης Μιχ. Σταθόπουλος, εκπρόσωπος του ΔΕΠ Δ. Μαυράκης, εκπρόσωπος των φοιτητών Ιω. Τσαμουργκέλης). Βομβαρδισμός του κτιρίου με χημικά, ξυλοδαρμός και σύλληψη 37 νέων.
Στις 26 Μαρτίου 1986, ενώ ο χώρος των Προπυλαίων είχε μετατραπεί σε πεδίο μάχης ανάμεσα σε αντιαμερικανούς διαδηλωτές και την αστυνομία, στη γειτονική Νομική βασίλευε άκρα ησυχία Περαστική «κλούβα» έκρινε ωστόσο σκόπιμο να ραντίσει καλού-κακού την είσοδο της σχολής με αέριο CS, με αποτέλεσμα την αναγκαστική διακοπή της «ακαδημαϊκής λειτουργίας» επί τριήμερο - μέχρι να καθαριστεί ο χώρος.
24-25 Οκτωβρίου 1991. ΜΑΤ κι ακροδεξιοί «αγανακτισμένοι πολίτες» πολιορκούν επί ώρες το ΕΜΠ, εμποδίζοντας την έξοδο των υπολειμμάτων μαθητικής πορείας που είχε οδηγηθεί εκεί έπειτα από συμπλοκές με την αστυνομία έξω απ' το ΥΠΕΠΘ. Τακτικός βομβαρδισμός του ΕΜΠ με δακρυγόνα, πολύ μετά την κατάπαυση των επεισοδίων. Εμπρησμός του κτιρίου της Πρυτανείας στις 3.30 π.μ., πιθανότατα από ομοβροντία δακρυγόνων, ενώ οι ελάχιστοι καταληψίες είχαν συγκεντρωθεί σε άλλο χώρο (μπασκέτες) υπό την επίβλεψη καθηγητών.
Επέμβαση των ΜΑΤ με άδεια της Συγκλήτου και 28 συλλήψεις.
17 Αυγούστου 1994. Είσοδος των ΜΑΤ στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο (ΑΣΟΕΕ), με απόφαση της Συγκλήτου, και σύλληψη 52 νεαρών που είχαν πραγματοποιήσει κατάληψη σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους απεργούς πείνας Γ. Μπαλάφα κι Οδ. Καμπούρη. Καταδίκη 51 από τους συλληφθέντες σε φυλάκιση 8 μηνών για «διατάραξη οικιακής ειρήνης».
17-18 Νοεμβρίου 1995. Εγκλωβισμός περίπου 1.500 νέων στο ΕΜΠ από τα ΜΑΤ, μόλις ξεκίνησε η πορεία του Πολυτεχνείου. Ακολουθούν πολύωρες οδομαχίες, με αθρόα ρίψη δακρυγόνων, 47 συλλήψεις και «ζωντανή» τηλεοπτική κάλυψη.
10 Μαΐου 2005. Είσοδος αστυνομικών στο ΕΜΠ, με τα αυτοκίνητα βουλευτών του ΠΑΣΟΚ (Χρ. Βερελής, Ευ. Βενιζέλος) που προσέρχονται σε παρουσίαση βιβλίου. Διαπληκτισμοί με αναρχικούς φοιτητές καταλήγουν στον τραυματισμό ενός 28χρονου από αστυνομική σφαίρα (δράστης ο προσωπικός φρουρός του Χρ. Βερελή) και μαζική ρίψη δακρυγόνων. Καταδίκη της οπλοχρησίας από τη Σύγκλητο, που κάνει λόγο για παραβίαση του ασύλου, και «προκλητική επίδειξη αυταρχισμού».
14 Νοεμβρίου 2005. ΜΑΤ εισβάλλουν στο προαύλιο της ΑΣΟΕΕ, καταδιώκοντας φοιτητές που επιχείρησαν να κρατήσουν ανοιχτή τη σχολή τους κατά το γιορτασμό του Πολυτεχνείου. Η ΕΛ.ΑΣ. κάνει λόγο για «παρασυρμό» των οργάνων της λόγω «έντασης».
17 Νοεμβρίου 2006. Εγκατάσταση αστυνομικών στο χώρο των Προπυλαίων, την ώρα της πορείας του Πολυτεχνείου. Απουσία αντιδράσεων.
27 Ιανουαρίου 2011: Άρση ασύλου αποφάσισε το πρυτανικό συμβούλιο στην Νομική έπειτα από κατάληψη που πραγματοποιήσαν 300 μετανάστες εργάτες απεργοί πείνας σε κτήρια της διοίκησης. Το κτήριο ήταν περικυκλωμένο από ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις, καθώς επίσης και άνδρες των ΕΚΑΜ που έφτασαν σε περίπτωση που χρειαζόταν να σπάσουν την πόρτα. Έπειτα από ολονύχτιες διαπραγματεύσεις οι μετανάστες υπό τη συνοδία της πρωτοβουλίας αλληλεγγύης έφυγαν κατά τις 3.00 από το κτήριο και πραγματοποίησαν πορεία προς το νέο κτήριο όπου και μετεγκαταστάθηκαν.
Η τετραήμερη πρώτη κατάληψη του Χημείου από μερικές δεκάδες νεαρούς αναρχικούς, το Μάιο του 1985, ξεκίνησε με παρότρυνση του τότε... αστυνομικού διευθυντή Χοχτούλα. Απαγορεύοντας, το απόγευμα της 9ης Μαΐου, μια προγραμματισμένη συγκέντρωση στην πλατεία Εξαρχείων κατά των καθημερινών «επιχειρήσεων Αρετής», απευθύνθηκε στους συγκεντρωμένους με τα παρακάτω λόγια: "Εδώ δεν είναι ούτε Προπύλαια ούτε Νομική για να έχει άσυλο. Αν δεν υπακούσετε θα σας ισοπεδώσουμε!». Τι πιο φυσικό από το να τρέξουν να χωθούν στην πιο κοντινή σχολή;
ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ :
Εξάλλου από την ιστορία του παγκόσμιου φοιτητικού κινήματος ωμές παραβιάσεις του πανεπιστημιακού ασύλου έχουν επιχειρηθεί σε δημοκρατικά καθεστώτα (Γαλλία, ΗΠΑ, Γερμανία) και θύμα τους υπήρξαν οι ίδιοι οι φοιτητές και όχι κάποιοι μυστηριώδεις «γνωστοί – άγνωστοι».
ΑΜΕΡΙΚΗ
«Θα κρατήσω τα πανεπιστήμια ανοιχτά ακόμα και με τις ξιφολόγχες, αν χρειαστεί» Η ρήση του Ρόναλντ Ρίγκαν το 1967.
Ωστόσο τρία μόλις χρόνια αργότερα, την άνοιξη του 1970, υποχρεώθηκε ο ίδιος να διατάξει το κλείσιμο του Μπέρκλεϊ. Παρά «τις ξιφολόγχες», το φόνο τότε τεσσάρων φοιτητών από την εθνοφρουρά στο Κεντ Στέιτ, το φοιτητικό και πανεπιστημιακό κίνημα στάθηκε αδύνατο να κατασταλεί με άλλα μέσα.
ΓΑΛΛΙΑ
Το Μάη του 1968 έχουμε εισβολή της αστυνομίας στο πανεπιστήμιο της Σορβόνης (3 Μαΐου) ύστερα από άδεια του πρύτανη Ζαν Ρος, προκειμένου να εκδιωχθούν 500 περίπου «λυσσασμένοι» (enrages) ακροαριστεροί, που διαμαρτύρονταν για την παραπομπή σε πειθαρχικό του Κον Μπεντίτ, το οποίο αποτέλεσε το έναυσμα για το κίνημα του Μάη του 68, το μεγαλύτερο ίσως φοιτητικό κίνημα που υπήρξε ποτέ.
Η εισβολή των γαλλικών ΜΑΤ στην κατειλημμένη από τους φοιτητές Σορβόνη, το βράδυ της 5ης Δεκεμβρίου 1986, πραγματοποιήθηκε μετά από έγγραφη εξουσιοδότηση στης (συμπατριώτισσας μας) πρυτάνεως Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ. Στο σχετικό κυνηγητό που ακολούθησε στα γύρω στενά μετά την εκκένωση του κτιρίου. μοτοσικλετιστές της αστυνομίας έδειραν μέχρι θανάτου τον 20χρονο φοιτητή Μαλίκ Ουσεκίν.
Η εισβολή των γαλλικών ΜΑΤ στην κατειλημμένη από τους φοιτητές Σορβόνη, το βράδυ της 5ης Δεκεμβρίου 1986, πραγματοποιήθηκε μετά από έγγραφη εξουσιοδότηση στης (συμπατριώτισσας μας) πρυτάνεως Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ. Στο σχετικό κυνηγητό που ακολούθησε στα γύρω στενά μετά την εκκένωση του κτιρίου. μοτοσικλετιστές της αστυνομίας έδειραν μέχρι θανάτου τον 20χρονο φοιτητή Μαλίκ Ουσεκίν.
Τον Μάρτιο του 2006, η αστυνομία χρησιμοποιώντας δακρυγόνα εισέβαλε στο ιστορικό πανεπιστήμιο της Σορβόνης, για να τερματίσει βιαίως την κατάληψη φοιτητών που διαμαρτύρονταν για τις μεταρρυθμίσεις, που προωθούσε η κυβέρνηση.
ΓΕΡΜΑΝΙΑ
Σε μεγάλη συγκέντρωση στο αμφιθέατρο του πανεπιστημίου του Μονάχου, οι φοιτητές ανακάλυψαν, το Δεκέμβριο 1967, τέσσερις πράκτορες της μυστικής αστυνομίας και τους παρέδωσαν στον πρύτανη για τα περαιτέρω. Δυο φοιτητές για να διαμαρτυρηθούν νοίκιασαν στολές αστυνομικών και εμφανίστηκαν μ' αυτές στις παραδόσεις. Το αποτέλεσμα; Οι μυστικοί αστυνομικοί δικαιώθηκαν, ενώ οι φοιτητές καταδικάσθηκαν σε φυλάκιση για «αντιποίηση αρχής».
Σε μεγάλη συγκέντρωση στο αμφιθέατρο του πανεπιστημίου του Μονάχου, οι φοιτητές ανακάλυψαν, το Δεκέμβριο 1967, τέσσερις πράκτορες της μυστικής αστυνομίας και τους παρέδωσαν στον πρύτανη για τα περαιτέρω. Δυο φοιτητές για να διαμαρτυρηθούν νοίκιασαν στολές αστυνομικών και εμφανίστηκαν μ' αυτές στις παραδόσεις. Το αποτέλεσμα; Οι μυστικοί αστυνομικοί δικαιώθηκαν, ενώ οι φοιτητές καταδικάσθηκαν σε φυλάκιση για «αντιποίηση αρχής».
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ:
Από τα παραπάνω παραδείγματα καταλήγουμε σε 2 συμπεράσματα:
α) Το πανεπιστημιακό άσυλο λοιπόν έχει παραβιαστεί από τις κρατικές δυνάμεις καταστολής σε διάφορες χρονικές συγκυρίες. Για ποιο άσυλο που υποθάλπει εγκληματικές ενέργειες και
ομάδες “αντιεξουσιαστών” μας μιλάνε, από τη στιγμή που μπαίνουν όποτε τους καπνίσει μέσα!; Μήπως δεν είναι αυτό το άσυλο που φοβούνται; Μήπως το όλο θέμα αφορά τη διαμόρφωση συνειδήσεων τέτοιων ώστε να απεμπολούν γενικότερα το θεσμό του πανεπιστημιακού ασύλου, τη δημιουργία δηλαδή του “status quo” που θα επιτρέψει την ομαλότερη αποστείρωση από οποιαδήποτε κοινωνική ή επιστημονική διαφορετικότητα που αυτό μπορεί να καλλιεργήσει;
β) Η κρατική βία έναντι στη νεολαία οδηγεί σε ακόμα μεγαλύτερα ξεσπάσματα και έκρηξη οργής
από τους νέους. Επομένως το δόγμα περί μηδενικής ανοχής και προληπτικής καταστολής δεν φαίνεται να φέρνει αποτέλεσμα.
Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΗΜΕΡΑ – ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ – ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Σήμερα το άσυλο θεσμοθετείται σε διάφορες χώρες της Ευρώπης(Ελλάδα, Γαλλία, Γερμανία, κ.α), με παρόμοιο θεσμικό πλαίσιο, και σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί παγκόσμια πρωτοπορία της Ελλάδας όπως είδαμε και παραπάνω.
Ας δούμε όμως την κατάσταση που επικρατεί στην επιστημονική κοινότητα ανά τον κόσμο για να καταλάβουμε σε τι βάση μιλάμε.
Στις ΗΠΑ κυρίως, αλλά όχι μόνο, τμήματα ή πανεπιστημιακοί που υποστηρίζουν τη θεωρία της εξέλιξης του Δαρβίνου απωθούνται στο περιθώριο. Δεν είναι σπάνιο, επίσης, το φαινόμενο όπου ερευνητές και πανεπιστημιακοί που δεν τοποθετούνται από την πλευρά της θεωρίας της Μεγάλης Έκρηξης (Bing Bang) υποχρηματοδοτούνται. Επίσης πολλοί πανεπιστημιακοί που έχουν διαφορετικές απόψεις για την εξωτερική πολιτική της χώρας ή για το Ισραήλ, χαρακτηρίζονται «εχθροί του έθνους» και απαξιώνονται. Από το 2002 η ιστοσελίδα Campus Watch κατονομάζει πανεπιστημιακούς που «έχουν το θράσος» να υιοθετούν απόψεις πέρα από την «πεπατημένη». Δεν μπορεί βέβαια να γίνει σύγκριση με τις σκοτεινές εποχές του Μακαρθισμού, αλλά οι τάσεις είναι ανησυχητικές.
Σε μια χαρακτηριστική για την περιρρέουσα ατμόσφαιρα υπόθεση, η βρετανική αστυνομία συνέλαβε φοιτητή στο πανεπιστήμιο του Νότινγχαμ, ο οποίος θεωρήθηκε ύποπτος εξτρεμιστής επειδή «κατέβασε» από το ίντερνετ ένα εγχειρίδιο της Αλ Κάιντα που θα χρησιμοποιούσε στη διδακτορική του διατριβή (Γκάρντιαν, Μάης του 2008). Ο φοιτητής αφέθηκε ελεύθερος μετά από μερικές μέρες μετά τις έντονες αντιδράσεις που εξέφρασε το διδακτικό προσωπικό και οι φοιτητικοί σύλλογοι.
Στην πραγματικότητα η ελευθερία στην έρευνα και τη διακίνηση ιδεών στα Πανεπιστήμια παρακολουθεί σε μια σχετική καθυστέρηση τις μεταμορφώσεις της αστικής τάξης. Όταν ήταν επαναστατική ήταν ο φορέας της ακαδημαϊκής ελευθερίας. Μετασχηματιζόμενη όμως σε συντηρητική(οικονομικά νεοφιλελεύθερη το λένε), πολιτεύεται πλέον όχι την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, αλλά την ελευθερία στη διακίνηση των αξιών και ιδεών της αγοράς. Η ελευθερία έγκειται στην απρόσκοπτη ροή κεφαλαίων προς όλες τις κατευθύνσεις που μπορούν να παράγουν κέρδος, παραμερίζοντας τις μη-αγοραίες επιστημονικές κατευθύνσεις και κλάδους. Κυριαρχεί παντελής έλλειψη κριτικής και διαλόγου, και ένας μυστικισμός διακατέχει διάφορα ερευνητικά προγράμματα, πράγμα που είναι ευθέως αντίθετο ακόμα και στην κείμενη νομοθεσία( βλ. Άρθρο 3 του Νόμου 1549/2007, επισήμανση 2η- Παράρτημα 1). Ως αποκορύφωμα έχουμε τον εκφυλισμό της επιστημονικής κοινότητας, ώστε να καταντάμε να έχουμε φαινόμενα πολεμικής έρευνας(τα οποία βέβαια πωλούνται σε επιχειρήσεις(πολέμου)) εντός πάντα του “ασύλου”.
Γι αυτό και το άσυλο δέχεται την ισχυρότερη καταστολή όταν το πανεπιστημιακό κίνημα αποκτά ή τείνει να αποκτήσει γενικότερα πολιτικά χαρακτηριστικά και ισχυρούς δεσμούς με το εργατικό και λαϊκό κίνημα. Το επιχειρούμενο χτύπημα εναντίον του ασύλου είναι μέρος της ίδιας επιχείρησης περιορισμού του δικαιώματος στην απεργία του εργατικού κινήματος. Από το ’90 και μετά το 85% των εργατικών και αγροτικών κινητοποιήσεων που πήγαν στα δικαστήρια κρίθηκαν παράνομες και καταχρηστικές, ενώ τα αγροτοδικεία, ακόμη και μαθητοδικεία στήνονται κάθε τόσο.
Όσον αφορά την άλλη πλευρά εξέτασης του ασύλου, την χωροθέτηση του. Έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία σύνδεσης του χώρου των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, με την πηγή όλης της εγκληματι-
κής δραστηριότητας στη χώρα. Θέλουμε εδώ να επισημάνουμε, ότι ακόμα και σε εποχές φεουδαρχίας, εκκλησιοκρατίας(βλ. Ιστορική αναδρομή), ή και χούντας, βλέπουμε ένα σεβασμό προς το πανεπιστημιακό άσυλο, από τους εκάστοτε κυβερνώντες του χώρου, πράγμα που δημιουργεί τεράστιες απορίες, πως είναι δυνατόν τον 21ο αιώνα να αντιμετωπίζεται το άσυλο με αυτόν τον τρόπο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα:
“ «Όσο είμαι εγώ αστυνομικός διευθυντής ουδέποτε αστυφύλαξ θα παραβιάσει το πανεπιστημιακό άσυλο».
Λουκάς Χριστολουκάς (Αστυνομικός Διευθυντής το Νοέμβριο του 1973) “
Λουκάς Χριστολουκάς (Αστυνομικός Διευθυντής το Νοέμβριο του 1973) “
Νομίζω δεν χρειάζεται να αντιπαραθέσουμε εδώ σημερινές δηλώσεις ...
Να θυμηθούμε ότι όταν αυτό παραβιάστηκε είχαμε πτώση της Χούντας, χωρίς να θέλουμε να απλοποιήσουμε το φαινόμενο της δικτατορίας. Αυτό που θέλουμε να επισημάνουμε είναι ότι, το πανεπιστημιακό άσυλο είναι συνδεδεμένο με την ιστορική εξέλιξη της κοινωνίας, και αποτέλεσε φο-
ρέα κοινωνικών αλλαγών σε δύσκολες στιγμές που έζησε η ανθρωπότητα. Ήταν οι φοιτητές το '73, που έκαναν το πανεπιστημιακό άσυλο το κέντρο αγώνα τους, και δίνοντας τις ζωές τους υπερασπιζόμενοι το δικαίωμα σε ψωμί-παιδεία-ελευθερία, έδωσαν ώθηση και στην υπόλοιπη κοινωνία για ανατροπή της δικτατορίας. Και επειδή πολλοί θα πουν ότι, εντάξει, πάει η δικτατορία, τώρα έχουμε δημοκρατία κλπ..., θα τους πούμε να κλείσουν την τηλεόραση και να κοιτάξουν τι γίνεται γύρω τους. Όταν βλέπουμε καθημερινά δολοφονικές επιθέσεις ακροδεξιών σε μετανάστες, συνεργασία αστυνομίας με “κουκουλοφόρους”, επιθέσεις σε άτομα που συνδικαλίζονται (βλ. Κούνεβα), και γενικότερα την οργανική σύνδεση κράτους-παρακράτους, πως να μένουμε ήσυχοι ότι έχουμε αφήσει τη δικτατορία πίσω μας;
Τελικά ποιος είναι αυτός που θα κρίνει, σε τι πλαίσια πρέπει να κινείται το πανεπιστημιακό άσυλο; Αν ρωτούσαμε τον Παπαδόπουλο το 73(και όχι μόνο), θα μας έλεγε ότι δεν ωφελούν την κοινωνία, οι πράξεις που επιτελούνται στο ΕΜΠ, καθώς διαταράσσουν τη δημόσια τάξη κλπ κλπ. Οποιαδήποτε πολιτική εξουσία βλέπει την κυριαρχία της να αμφισβητείται χρησιμοποιεί όλα τα διαθέσιμα μέσα για να χειραγωγήσει τις μάζες. Το καλύτερο από αυτά τα μέσα, από τη δημιουργία του και μετά, είναι τα ΜΜΕ. Επομένως είναι λογικό να τα χρησιμοποιήσει για να ασκήσει προβοκάτσια προς το άσυλο, όταν όπως δείξαμε παραπάνω, εντός του ασύλου αναπτύσσονται τα πιο αντιδραστικά ρεύματα αμφισβήτησης της εκάστοτε εξουσίας. Να διευκρινίσουμε εδώ ότι, εξουσία δεν εννοούμε μόνο πολιτική εξουσία, υπάρχει και η επιστημονική αυθεντία υπεράνω πάσης υποψίας(που μπορεί να επιβάλλεται πάνω σε νέες ιδέες-τάσεις), η εργοδοτική εξουσία(εκβιασμοί εργαζομένων, βιτριόλια) κλπ... οι οποίες επιβάλλονται, είτε έμμεσα διαμορφώνοντας συνειδήσεις μέσω των ΜΜΕ, είτε άμεσα μέσω θεσμικών οργάνων που ελέγχουν.
Επειδή προβάλλεται συχνά το επιχείρημα ότι “δεν είναι δυνατόν να διαστρεβλώνουν τόσο πολύ την πραγματικότητα τα ΜΜΕ”, να δώσουμε ένα πάρα πολύ απλό και πρόσφατο παράδειγμα. Αναφέρθηκε στα Αθηναϊκά ΜΜΕ, ότι το 12% της χρηματοδότησης για την ανώτατη παιδεία καταλήγει στην αποκατάσταση ζημιών. Αίφνης ξέσπασε ένα ολόκληρο κύμα μισαλλοδοξίας και όλο και περισσότερες εκπομπές αναφέρονταν στο θέμα, για το πως είναι δυνατόν να αφήνουμε αυτούς τους ταραχοποιούς να καταστρέφουν την δημόσια περιουσία. Και κανείς(τουλάχιστον δημόσια) δεν τοποθετήθηκε: “ Πως είναι δυνατόν να έχουμε τόσο ισχνή χρηματοδότηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης αν η αποκατάσταση των ζημιών αποτελεί το 12% της χρηματοδότησης !;” Δεν είναι αυτό ο ορισμός της μονομερούς αντιμετώπισης, και διαστρέβλωσης της πραγματικότητας; Αυτό σημαίνει
είτε ότι κάποιος που ήθελε να τοποθετηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση δεν τα κατάφερε,(έλλειψη ελευθερίας του λόγου), είτε κανείς δεν διερωτήθηκε(διαστρέβλωση κοινής γνώμης). Και μακάρι αυτό το παράδειγμα να ήταν αντιπροσωπευτικό της έκτασης του προβλήματος...
Κλείνοντας ας μιλήσουμε λίγο για τις υποχρεώσεις των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, και γενικότερα του πανεπιστημίου προς την κοινωνία. Η εργασία έχει άμεση επενέργεια στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων, της ιδεολογίας, και γενικότερα του πνευματικού επιπέδου των ανθρώπων, δηλαδή των υποκειμένων που διαμορφώνουν την κοινωνία. Ο κατακερματισμός και η ολοένα και αυξανόμενη εξειδίκευση της εργασίας, καθιστούν τρομερά δύσκολη την ολόπλευρη ανάπτυξη των ατόμων που την ασκούν. Για το λόγο αυτό αποτελεί κοινωνική αποστολή του πανεπιστημίου, ο στοχασμός, η διανόηση, και η παραγωγή πραγματικά νέας γνώσης, εκ μέρους της ανθρωπότητας, και η μεταφορά της γνώσης και του παραγόμενου μορφώματος σε αυτήν. Δυστυχώς όμως το κομμάτι αυτό δεν “πουλάει” και παραμερίζεται από την πλειοψηφία των μελών ΔΕΠ, οι οποίοι προερχόμενοι και αυτοί από το υπάρχον σύστημα μονομερούς ανάπτυξης των υποκειμένων του(όπως σκιαγραφήσαμε παραπάνω), ίσως να αδυνατούν να συμβάλουν δυναμικά στο κομμάτι αυτό. Αυτό που οφείλουν όμως να κάνουν είναι να αναγνωρίζουν αυτήν την κατάσταση, και να μην συμβάλουν στη διαιώνισή της, κατασυκοφαντώντας μάλιστα ολόκληρα κινήματα που στρέφονται(ή φιλοδοξούν να στραφούν) εναντίον της, χαρακτηρίζοντάς τα ως “αντιδημοκρατικά” κλπ.
Εδώ αξίζει να σχολιάσουμε την αντίληψη που έχουν μερικοί για την δημοκρατία. Για να μην μακρυγορούμε, έχουμε μια κυβερνητική απόφαση(πχ Νόμος-Πλαίσιο) που ψηφίζεται από μια κυβέρνηση εκλεγμένη από το 40%(περίπου) του εκλογικού σώματος, που αντιστοιχεί στο 30%(περίπου) του ελληνικού λαού, χωρίς να υπολογίζουμε μεγάλο αριθμό μεταναστών που δεν έχουνε δικαίωμα ψήφου, και από την άλλη έχουμε 429(περίπου όσες ο αριθμός ΑΕΙ-ΤΕΙ στην Ελλάδα) αποφάσεις γενικών συνελεύσεων που καλούν σε καταλήψεις και κινητοποιήσεις ενάντια στο νόμο,
στις οποίες μετέχουν πάνω από 40.000 διαδηλωτές
Και κρίνονται καταχρηστικές οι κινητοποιήσεις αυτές, των ατόμων που παλεύουν για ένα καλύτερο εκπαιδευτικό σύστημα, για ένα καλύτερο μέλλον, τόσο για την δική τους όσο και για τις επόμενες γενιές, και κρίνεται δημοκρατικό να αποφασίζουν άλλοι γι αυτούς, χωρίς αυτούς.
Είναι πλέον φανερό, ότι σε αυτή τη “δημοκρατία” δεν έχουμε όλοι τις ίδιες ευκαιρίες έκφρασης. Ακόμα χειρότερα, καταλήγουμε να μην έχουμε και τις ίδιες ευκαιρίες βούλησης. Υπό το πρίσμα αυτό, και σύμφωνα με τα παραπάνω, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το πανεπιστημιακό άσυλο, είναι ένας θεσμός με βαθιά κοινωνική σκοποθεσία, η διαφύλαξη του οποίου αποτελεί ιδεολογικό μονόδρομο για όλα τα σκεπτόμενα και προβληματιζόμενα άτομα της κοινωνίας. Το φοιτητικό κίνημα από την πλευρά του, οφείλει να διασφαλίσει την διάδοση του κοινωνικού χαρακτήρα του ασύλου στην κοινωνία, αλλά και τη διεύρυνσή του στους χώρους εργασίας. Είναι αναγκαίο να αντιληφθεί η ελληνική κοινωνία(και όχι μόνο) ότι είναι αποτροπιαστικό σε εποχές “δημοκρατίας”, να τίθεται θέμα κατάργησης του ασύλου στα πανεπιστήμια(πρόσφατη σύνοδος πρυτάνεων, ΜΜΕ κλπ), αντί να τίθενται θέματα καταπολέμησης μεσαιωνικών μεθόδων αντιμετώπισης της κοινωνίας(ρατσισμός, φασισμός κλπ)!
Το παράρτημα που αναφέρθηκε παραπάνω ως απόδειξη μεταξύ άλλων και της μη-τήρησης της υποτιθέμενης κείμενης νομοθεσίας
Παράρτημα 1 - ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΕΣ ΚΑΙ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΑΣΥΛΟ
Άρθρο 3 του Νόμου 1549/2007 (ΦΕΚ Α 69/20.03.2007)
1 | Στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και διδασκαλία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών. |
2 | Δεν επιτρέπεται η επιβολή ορισμένων μόνον επιστημονικών απόψεων και ιδεών και διεξαγωγή απόρρητης έρευνας. |
3 | Το ακαδημαϊκό άσυλο αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών και για την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση και την εργασία όλων ανεξαιρέτως των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας των Α.Ε.Ι. και των εργαζομένων σε αυτά, έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει. |
4 | Το ακαδημαϊκό άσυλο καλύπτει όλους τους χώρους του Α.Ε.Ι. στους οποίους γίνεται εκπαίδευση και έρευνα. Οι χώροι αυτοί καθορίζονται με απόφαση και ευθύνη της Συγκλήτου για τα Πανεπιστήμια και της Συνέλευσης για τα Τ.Ε.Ι.. Δεν επιτρέπεται η επέμβαση δημόσιας δύναμης στους παραπάνω χώρους, παρά μόνο κατόπιν πρόσκλησης ή άδειας του αρμόδιου οργάνου του Ιδρύματος και με την παρουσία εκπροσώπου της δικαστικής αρχής. |
5 | Αρμόδιο όργανο για την πρόσκληση ή άδεια της προηγούμενης παραγράφου, είναι το Πρυτανικό Συμβούλιο για τα Πανεπιστήμια και το Συμβούλιο για τα Τ.Ε.Ι., με δικαίωμα ψήφου όλων των μελών τους. Τα όργανα αυτά συνέρχονται αμέσως, αυτεπαγγέλτως, ή μετά από καταγγελία. Το αρμόδιο όργανο αποφασίζει κατά πλειοψηφία, τηρουμένων των διατάξεων του Εσωτερικού Κανονισμού του οικείου ιδρύματος και του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας. |
6 | Επέμβαση δημόσιας δύναμης χωρίς την άδεια του αρμοδίου οργάνου του Α.Ε.Ι. επιτρέπεται μόνον εφ’ όσον διαπράττονται αυτόφωρα κακουργήματα ή αυτόφωρα εγκλήματα κατά της ζωής. |
7 | Οι παραβάτες των διατάξεων του άρθρου αυτού για το ακαδημαϊκό άσυλο τιμωρούνται με φυλάκιση τουλάχιστον έξι (6) μηνών μετά από έγκληση του αρμόδιου οργάνου της παραγράφου 5 του άρθρου αυτού ή της Συγκλήτου για τα Πανεπιστήμια και της Συνέλευσης για τα Τ.Ε.Ι.. |
8 | Το άρθρο 2 του ν. 1268/1982 και τα άρθρα 2 και 7 του ν. 1404/1983 (ΦΕΚ 173 Α’) καταργούνται. |
9 | Σε Α.Ε.Ι. που διοικούνται από Διοικούσα Επιτροπή, αυτή αποτελεί το αρμόδιο όργανο της παραγράφου 5 του άρθρου αυτού. |
Chefarov,
KG
Ευχαριστούμε για τη δημοσίευση :)
ΑπάντησηΔιαγραφή