Πηγή:Left-Nerd
Τα πρώτα χρόνια της
Πολυτεχνικής εκπαίδευσης –
Το σύστημα εκπαίδευσης στην
ΕΣΣΔ την περίοδο 1917-1936
“Το σχολείο είναι καλό μόνο όταν έχει συνειδητοποιήσει
τους βασικούς νόμους με τους οποίους ζει ο λαός”
Λ. Τολστόι
Εισαγωγή
Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε το σύστημα
εκπαίδευσης που εφαρμόστηκε μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση στην ΕΣΣΔ. Το παρόν
άρθρο δεν είναι “ουδέτερο”, αλλά γράφεται από την σκοπιά της, διαμέσου της
κριτικής εξέτασης και παρουσίασης των βασικών πτυχών του σοσιαλιστικού
εγχειρήματος στην παιδεία, συμβολής στην διαμόρφωση της πρότασης
της νέας σοσιαλιστικής παιδείας του μέλλοντος.
Τι ακριβώς προσπάθησαν να εφαρμόσουν οι
μαρξιστές στην παιδεία; Η εκπαίδευση αποτελεί σαφώς ένα από τα πιο σημαντικά
εργαλεία για την διαμόρφωση του νέου πολύπλευρα ανεπτυγμένου ανθρώπου. Τα
χαρακτηριστικά του νέου σχολείου καθορίστηκαν από τους ευρύτερους σκοπούς των
κομμουνιστών για την επίλυση των κοινωνικών αντιφάσεων. Το νέο σχολείο, το
πολυτεχνικό σχολείο ή ενιαίο σχολείο εργασίας (ονομασία που διατηρήθηκε καθ’
όλη τη διάρκεια της ύπαρξης της ΕΣΣΔ αλλά και σε όλο το ανατολικό μπλοκ, παρότι
υπάρχουν αρκετές διαφοροποιήσεις μεταξύ περιόδων αλλά και χωρών), είναι το
σχολείο που συνέδεσε την εκπαίδευση με την εργασία, που ενέταξε εργασιακές
δραστηριότητες, ως μέσο εκπαίδευσης, στο σχολείο.
Για να κατανοήσουμε το πως και το γιατί,
παρακάτω θα παρουσιάσουμε εν τάχει τις ιδέες των ανθρώπων κομμουνιστικής
αναφοράς, και θα εξετάσουμε κάποιες βασικές αντιλήψεις του πατέρα του
“προοδευτικού ρεύματος” στην Αμερική John Dewey, αντιλήψεις που επηρέασαν
σημαντικά την διαμόρφωση του νεαρού πολυτεχνικού σχολείου. Στην συνέχεια θα
δούμε κριτικά τις φάσεις που πέρασε η πολυτεχνική παιδεία, δίνοντας έμφαση στον
τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιήθηκε η εργασία και λιγότερο σε άλλες πτυχές, και
θα καταλήξουμε με κάποιες παρατηρήσεις για τις σύγχρονες συνθήκες. Εφόσον το
κείμενο απευθύνεται σε ευρύ κοινό, πολλά πράγματα χρειάστηκε να περιγραφούν για
να γίνουν κατανοητά, αλλά λόγο το μεγάλου όγκου του κειμένου αρκετά πράγματα γράφονται
περιληπτικά.
Από το 1813 μέχρι το 1917
Όπως είναι γνωστό, όσο ακόμα η εργατική τάξη
ήταν ανώριμη και δεν είχε αποκτήσει την δικιά της πολιτική παρέμβαση,
εμφανίστηκε ο ουτοπικός σοσιαλισμός (Σεν Σιμόν, Φουριέ, Όουεν κλπ.). Τα
ζητήματα, τις αντιφάσεις και τα προβλήματα που έθεσαν οι παραπάνω, αξιοποίησαν
κριτικά οι θεμελιωτές του επιστημονικού σοσιαλισμού1. Όμοια, στο
ζήτημα της εκπαίδευσης, ο Μαρξ βασίστηκε στις αντιλήψεις και την πρακτική του
Ρόμπερτ Όουεν (1771 – 1858) και η ιστορία του πολυτεχνικού σχολείου ξεκινάει
από εκεί. Ο Όουεν σε μια περίοδο όπου γινόταν όλο και πιο αισθητές οι
αντιφάσεις που προέκυψαν από την εμφάνιση της μεγάλης βιομηχανίας και έχοντας
άμεση εμπειρία από τις συνθήκες ζωής των εργατών, θα καταγγείλει τις άθλιες
συνθήκες εργασίας, την αμορφωσιά και τα προβλήματα ανάπτυξης του παιδιού που
προέκυπταν από την εργασία που απαιτεί δύσκολες και προβληματικές στάσεις και
την μικρή ηλικία στην οποία τα παιδιά έπρεπε να τις κάνουν, αρκετό καιρό πριν
αναλάβει ο ίδιος την διαχείριση εργοστασίων.
