1979: Όταν ο θείος Καραμανλής υποχρεώθηκε να αποσύρει το ν.815

πηγή: εφημερίδα Εργατική Αριστερά
της Κατερίνας Παρδάλη

Το φοιτητικό κίνημα της Μεταπολίτευσης, η δύναμη της Αριστεράς μέσα στα ΑΕΙ, οι ισχυρές ιδέες της αμφισβήτησης και της αντίστασης στον αστικό καθωσπρεπισμό, ήταν ένα μόνιμο πρόβλημα για τις κυβερνήσεις της Δεξιάς. Ταυτόχρονα, οι καπιταλιστές χρειάζονταν μια «εκσυγχρονιστική τομή» στα πανεπιστήμια, που να βελτιώνει το «προϊόν» (το παραγόμενο ειδικευμένο προσωπικό), με μικρότερο κόστος (άρα ταχύτερες και αποδοτικότερες σπουδές…) και με λιγότερες «απώλειες» (όπως η ενασχόληση με το συνδικαλισμό, το μαρξισμό, την αμφισβήτηση και άλλες τέτοιες «περιττές πολυτέλειες» της Μεταπολίτευσης…). Η κυβέρνηση της Ν.Δ., με υπουργό παιδείας τον Ι. Βαρβιτσιώτη, ετοίμασε ένα τέτοιο νόμο, τον ν.815 (τον Αύγουστο του 1978) που είχε πολλές αναλογίες με το νόμο της Γιαννάκου. 
Ο 815 επέβαλλε εξεταστική σκλήρυνση (μείωση των περιόδων από 3 σε 2). Καταργούσε τη δυνατότητα μεταφοράς μαθήματος στα επόμενα έτη. Επέβαλε ανώτατο χρονικό όριο σπουδών (το ν + ν:2), βάζοντας και τότε στο στόχαστρο τους «αιώνιους φοιτητές», δηλαδή κατά πλειοψηφία τα εργαζόμενα παιδιά που «καθυστερούσαν» να πάρουν πτυχίο. Επιχειρούσε να αναβαθμίσει την εξουσία των μεγαλοκαθηγητών (που είχε δημιουργήσει το, τότε, σύστημα της έδρας…), να περιορίσει τη δύναμη των φοιτητικών συλλόγων και ασφαλώς -τι σύμπτωσις!- να περιορίσει το ακαδημαϊκό άσυλο.
Στα αμφιθέατρα ξεκίνησαν θηριώδεις συζητήσεις, σε μαζικότατες συνελεύσεις, όπου χιλιάδες φοιτητές συζητούσαν πώς θα αντιμετωπίσουν το νόμο. Μόνον η άκρα Αριστερά τάχθηκε με σαφήνεια ενάντια στην αστική πολιτική, προτείνοντας την κατάργηση του 815. Το σύνολο της «κοινοβουλευτικής Αριστεράς» (όπως λέγονταν τότε το ΠΑΣΟΚ, το ΚΚΕ και το ΚΚΕεσ.) αντιπρότεινε την «τροποποίηση του νόμου στην πράξη», προσπαθώντας να πάρει αποστάσεις από κάποιες ακραία αντιδραστικές πλευρές του νόμου, αλλά ταυτόχρονα να αποφύγει τη σύγκρουση και να επιδεικνύει «υπευθυνότητα» και σεβασμό στην «κοινοβουλευτική τάξη». Η Βουλή ψήφισε, έλεγαν, τι θέλετε να κάνουμε, επανάσταση;

Οι καταλήψεις

Όμως ήταν φανερό ότι οι συσχετισμοί άλλαζαν ραγδαία. Οι φοιτητές του Πανεπιστημίου της Πάτρας αποφάσισαν κατάληψη. Για πρώτη φορά μετά το Πολυτεχνείο η κατάληψη ως μορφή πάλης επανερχόταν στο οπλοστάσιο του κινήματος, σε συνθήκες αστικής δημοκρατίας. Η νεολαία του ΚΚΕεσ. διασπάστηκε και η μεγάλη αριστερή πλειοψηφία (Β’ Πανελλαδική) συνδέθηκε με την άκρα Αριστερά στην κριτική ενάντια στον «αστικό εκσυγχρονισμό», ενώ τα ανεξάρτητα αριστερά σχήματα (Συσπειρώσεις) άρχιζαν να μαζικοποιούνται σε όλες τις σχολές και να προκαλούν την ηττοπαθή και συμβιβαστική γραμμή που η ΠΑΣΠ και η ΚΝΕ επέβαλε στην ΕΦΕΕ. Το σύνθημα «ΚΝΕ-ΠΑΣΟΚ πουλάνε τον αγώνα» άρχιζε να ακούγεται όλο και πιο δυνατά στις διαδηλώσεις και τις συνελεύσεις.

Στις 3 Δεκέμβρη του ’79 μετά από απόφαση της Γ.Σ. αρχίζει η κατάληψη του Χημικού, ακολουθεί (4/12) η Πολυτεχνική Ξάνθης, το Γεωλογικό (7/12), το Φυσικό (10/12), οι Πολιτικοί Μηχανικοί του ΕΜΠ και η Νομική Αθήνας (11/12).

Τα βασικά κτίρια των ΑΕΙ στο κέντρο της Αθήνας ήταν πλέον κατηλειμένα (Χημείο, Νομική, τμήμα του ΕΜΠ) παρά τη σκληρή αντίσταση της πλειοψηφίας της ΕΦΕΕ. Το «μπλοκ των καταλήψεων» κερδίζει μεγάλες μαζικότητες στις διαδηλώσεις. Στις κατηλειμένες σχολές συγκεντρώνονται χιλιάδες φοιτητές (αλλά και σπουδαστές των ΤΕΙ –τότε ΚΑΤΕ- και μαθητές) και συντελείται μια κοσμογονία. Πάρτι, θέατρο, ταινίες, αλλά κυρίως μεγάλες συζητήσεις, όπου «ανοίγουν», όλα τα θέματα: κριτική στην εκπαίδευση, στην Αριστερά, η ιστορία του κινήματος, η καταπίεση των γυναικών και των ομοφυλοφίλων κ.ά.

Νίκη

Η κυβέρνηση δοκιμάζει την καταστολή, που όμως απαντιέται μαζικά στο δρόμο. Ο Καραμανλής χαρακτηρίζει «αριστεροχουντικούς» τους καταληψίες και απαιτεί σεβασμό στο Κοινοβούλιο. Όμως στα χρόνια που είχαν προηγηθεί το εργατικό κίνημα είχε δώσει τις μεγάλες μάχες του 1974-77 και η συμπάθεια των εργατών προς τους φοιτητές δεν επέτρεπε μια μαζικής κλίμακας έφοδο της αστυνομίας στις κατειλημμένες σχολές.

Το βράδυ της 16/12 οργανωμένες ομάδες της ΚΝΕ (τα διάσημα τότε ΚΝΑΤ…) εισβάλλουν στο Χημείο οπλισμένες με κράνη και λοστάρια και επιχειρούν να σπάσουν την κατάληψη του Χημικού-Φυσικού. Μετά από σκληρή σύγκρουση (με 15 τραυματίες) κατορθώνουν στρατιωτικά να ελέγξουν το κτίριο. Όμως πολιτικά, είναι πανωλεθρία: την επόμενη το πρωί υποχρεώνονται να το εγκαταλείψουν, ενώ ένα κύμα Γ.Σ. επιβεβαιώνει την αγωνιστική γραμμή και αποφασίζει συνέχεια των καταλήψεων, ακόμα και στις διακοπές των Χριστουγέννων. Στις 20/12, η ΕΦΕΕ υποχρεώνεται να αλλάξει γραμμή και να προειδοποιήσει την κυβέρνηση ότι με το τέλος των διακοπών (8/1) όλες οι σχολές θα είναι κατηλειμένες.

Στις 3 του Γενάρη, ο Καραμανλής ταπεινωμένος ανακοινώνει την απόσυρση του 815 και ζητάει «διάλογο» για την Παιδεία. Το «πεζοδρόμιο», οι καταλήψεις, η Αριστερά του κινήματος, είχαν νικήσει.

Το κίνημα του ’79 σημείωσε μεγάλες επιτυχίες. Ξανάφερε την τακτική της μαζικής σύγκρουσης, της πάλης για τη νίκη, μέσα στο κίνημα ξεπερνώντας την αδράνεια της κοινοβουλευτικής μεταρρυθμιστικής Αριστεράς της δύσης της μεταπολιτευτικής περιόδου. Άνοιξε δημιουργικά τη συζήτηση για την Αριστερά: μετά το ΚΚΕεσ., η ΠΑΣΠ γνώρισε κρίση (αποχώρηση της ΕΜΑΣ) ενώ λίγα χρόνια αργότερα το πιο «σκληρό» κομμάτι της ΚΝΕ αποχωρούσε ιδρύοντας το ΝΑΡ.

Όμως το πιο ουσιαστικό ήταν η νίκη σε βάρος του Καραμανλή. Η εικόνα του αναμφισβήτητου «εθνάρχη», τσαλακώθηκε, ανοίγοντας το δρόμο για την ήττα της Δεξιάς, λίγο αργότερα. Μια τέτοια απάντηση χρωστάμε και σήμερα στη Γιαννάκου. Γιατί όπως λέει και το σύνθημα –που καθόλου τυχαία φωνάζεται σε όλες τις γλώσσες του κόσμου: οι νόμοι καταργούνται στο πεζοδρόμιο.