Η εργασία ως πολιτισμός Για τη μορφωτική διάσταση του κοινωνικού ιδεώδους Π.Παυλίδης

Π. Παυλίδης, Λέκτορας Α.Π.Θ.

Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Α.Π.Θ.

Περίληψη

Στο παρόν κείμενο επιχειρείται η παρουσίαση του κοινωνικού ιδεώδους της χειραφετημένης εργασίας, η οποία διαλαμβάνεται ως πολιτισμική δημιουργία συναπτόμενη με την πολύπλευρη ανάπτυξη των ανθρώπων. Αντικείμενο εξέτασης αποτελούν οι αλλαγές που συντελούνται στο χαρακτήρα της εργασίας στη σύγχρονη κεφαλαιοκρατική κοινωνία, όπως αυτές αναδεικνύονται από τις θεωρίες περί μεταβιομηχανικής και μετακαπιταλιστικής κοινωνίας, περί κοινωνίας της πληροφορίας και της γνώσης, περί μεταφορντικής οικονομίας και άυλης εργασίας, περί μεταμοντέρνας κατάστασης.

Παράλληλα με την επισήμανση του αυξανόμενου ρόλου της γνώσης και της μόρφωσης στη σύγχρονη οικονομία, γίνεται αναφορά στην αδυναμία της κεφαλαιοκρατίας να καταστεί αυθεντική κοινωνία της γνώσης, δεδομένου ότι στα πλαίσια των κυρίαρχων σχέσεων καθολικού ανταγωνισμού, η επιστήμη μετατρέπεται σε αποξενωμένη από τους ανθρώπους και απειλητική γι’ αυτούς δύναμη, υπονομεύεται ο εγγενώς συνεργατικός χαρακτήρας της επιστημονικής έρευνας, εμπορευματοποιείται ο πολιτισμός και αναπτύσσεται ευρέως ο ανορθολογισμός.

Κομβική θέση στο κείμενο κατέχει η ανάδειξη της διαφοράς μεταξύ, αφενός, της εργασίας ως παραγωγής, ως μέσου για την παραγωγή, ιδιοποίηση συγκεκριμένων προϊόντων και ως εξωτερικής ανάγκης των ανθρώπων, και, αφετέρου, της εργασίας ως εσωτερικής ανάγκης και αυτοσκοπού. Η κυριαρχία της εργασίας ως παραγωγής εκφράζεται στην κεφαλαιοκρατία με την υπαγωγή της ζωντανής εργασίας στην αφηρημένη, νεκρή εργασία. Αυτό το γεγονός επηρεάζει αποφασιστικά τη διαμόρφωση της προσωπικότητας, υποτάσσοντας την εκπαίδευση του ατόμου και την ανάπτυξη της δημιουργικότητάς του στην ανταγωνιστική και αβέβαιη προοπτική εμπορευματοποίησης της ικανότητας προς εργασία.

Στο κείμενο επιχειρείται η παρουσίαση του ιδεώδους της εργασίας ως πολιτισμού, εν σχέση προς την αυτοματοποίηση της παραγωγής και τη μετατροπή της επιστημονικής γνώσης σε παραγωγική δύναμη. Επισημαίνεται ο ιδιότυπος χαρακτήρας των επιστημονικών γνώσεων ως καθολικού τρόπου ιδιοποίησης των αυτοματοποιημένων μέσων παραγωγής και ως καθολικής παραγωγικής δύναμης των ανθρώπων, η ύπαρξη και ανάπτυξη της οποίας συνάπτεται με την ενότητα και συνεργασία τους. Από τη σκοπιά του ιδεώδους της εργασίας ως πολιτισμού, αναδεικνύεται η προοπτική νέας οργάνωσης των κοινωνικών σχέσεων, όχι πλέον βάσει της ιδιοποίησης, κυρίως, υλικού πλούτου, αλλά βάσει της καλλιέργειας-ιδιοποίησης πλούτου πολιτισμικών ικανοτήτων, στα πλαίσια ενός ελευθέρου καταμερισμού εργασίας, όπου η σημασία της εργασίας θα συνίσταται στην ίδια τη διαδικασία της εργασίας, ως διαδικασία πολιτισμικής δημιουργίας.

Ολόκληρο το κείμενο εδώ