Η ιστορία δεν ανέχεται στησίματα στα ραντεβού της

πηγή: Κόκκινη Γωνιά
του Χ. Μ.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι μια, ετεροχρονισμένη ομολογώ, προσπάθεια εξαγωγής βασικών συμπερασμάτων από το φοιτητικό κίνημα του Σεπτεμβρίου του 2011, με τη ματιά ενός εργαζόμενου. Είναι προϊόν συζήτησης με συντρόφους και συναγωνιστές φοιτητές, που με βοήθησαν να κατασταλάξω σε μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα γύρω από τα τεκταινόμενα στις καταλήψεις των σχολών. Κυρίως προέρχεται από την ανάγκη να ανοίξει τη συζήτηση γύρω από τη σύνδεση του φοιτητικού και του εργατικού κινήματος, τώρα που μέσα στα πανεπιστήμια, έστω και από μάχες οπισθοφυλακής, όπως είναι ο αγώνας για την ακύρωση των εκλογών, διαφαίνεται μια νέα κινητικότητα. Το κείμενο διατίθεται ελεύθερα προς δημοσίευση.

Το Σεπτέμβρη, αρχή της ακαδημαϊκής χρονιάς, τα Πανεπιστήμια, κατά κύριο λόγο, αλλά και τα ΤΕΙ της χώρας, γνώρισαν μια πρωτόγνωρη κινηματική έκρηξη. Μέσα σε ελάχιστες μέρες, γεγονός πρωτοφανές για το σύγχρονο φοιτητικό κίνημα, τουλάχιστον 300 τμήματα σε όλη την Ελλάδα βρισκότανε σε κατάληψη. Για να συγκρίνουμε τα μεγέθη, το 2006 χρειάστηκαν τουλάχιστον 3 εβδομάδες για να μεταδοθεί ο "πυρετός" των καταλήψεων σε αντίστοιχο αριθμό τμημάτων. Τουλάχιστον τα μισά από αυτά τα τμήματα πραγματοποίησαν πολύ μεγάλες γενικές συνελεύσεις, όπου η συντριπτική πλειοψηφία των φοιτητών στήριζε τα αγωνιστικά πλαίσια. 

Οι φοιτητές φαινόταν να παίρνουν στα χέρια τους τον επόμενο γύρο της κοινωνικής αναμέτρησης με την τότε κυβέρνηση του ΠαΣοΚ, με σοβαρές αξιώσεις να βρει η κοινωνία ένα μαζικό, αγωνιστικό ρεύμα που θα μπορούσε να πυροδοτήσει μια γενικευμένη κοινωνική έκρηξη: τη νεολαία. Αφορμή οι αντεργατικές μεταρρυθμίσεις στη παιδεία και ο νόμος της Διαμαντοπούλου. Πραγματική αιτία, όμως, η γενικευμένη στις μέρες μας κοινωνική δυσαρέσκεια και αγανάκτηση, η κοινωνική και οικονομική εξαθλίωση της πλειοψηφίας και πιο συγκεκριμένα η καταστροφή της αξίας της εργατικής δύναμης και η βίαιη προλεταριοποίηση των αποφοίτων των σχολών, ή καλύτερα της συντριπτικής πλειοψηφίας τους. Αυτό που, απλά,αντιλαμβάνεται ο κάθε φοιτητής, πως δεν υπάρχει μέλλον.

Η ελπιδοφόρα αυτή φοιτητική άνοιξη, όμως, δεν άνθισε ποτέ.  Σε αυτή τη περίπτωση, μάλιστα, δεν είχαμε να κάνουμε με κάποια αντιδημοκρατική συνδικαλιστική γραφειοκρατία που έβαζε φρένο στις διαθέσεις του κόσμου, απαγορεύοντας τις κινητοποιήσεις. Αντιθέτως το γήπεδο που έχει χτιστεί -με κόπο- τα τελευταία 20 χρόνια στα πανεπιστήμια, των γενικών συνελεύσεων και των συντονιστικών επιτροπών αγώνα, δύσκολα θα επέτρεπε κάτι τέτοιο. Παρά τις απέλπιδες προσπάθειες του κράτους, συνεπικουρούμενου πολλές φορές κεντρικά ή περιφερειακά και από αριστερές δυνάμεις, να στήσει στα πόδια της τη ΓΣΕΕ των φοιτητών (ΕΦΕΕ) ή τα κατά τόπους δευτεροβάθμια όργανα (πχ. ΦΕΑΠΘ στη Θεσσαλονίκη, ΦΕΠΑΠ στη Πάτρα κ.α.), οι γενικές συνελεύσεις είχαν ξεκάθαρα το πάνω χέρι, σε αυτή την αναμέτρηση.

Τι έφταιξε, λοιπόν, και μόλις ένα μήνα μετά τη γέννηση του το πρώτο φοιτητικό κίνημα της κρίσης δεν μπόρεσε ούτε κάν να μπουσουλήσει τα πρώτα του βήματα, κλείνοντας τις καταλήψεις τόσο σύντομα και άδοξα; Και κυρίως γιατί μετά από ένα μεγάλο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε, δεν έχει ουσιαστικά καταφέρει, ακόμη, να σηκώσει κεφάλι;

Ας ξεκαθαρίσουμε, πρώτα, τι δεν έφταιξε ή μάλλον τι δεν μπορεί να κατηγορηθεί πως έφταιξε. Συζητιέται πολύ, στους αριστερούς φοιτητικούς κύκλους, πως η στάση των ΜΜΕ ήταν για πρώτη φορά τόσο ξεκάθαρα εχθρική, κάτι που δυσχεραίνει, όπως λένε, τον φοιτητικό αγώνα. Ισχυρίζονται, επίσης πως το μιντιακό κατασκεύασμα των "αγανακτισμένων φοιτητών", που πίσω του έντεχνα κρύφτηκε η ΔΑΠ, η ΠΑΣΠ και γενικότερα το μαύρο μπλοκ, δεν μπορούσε να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά πολιτικά, λόγω της "ανεξαρτησίας" με την οποία καμουφλάρεται. Σε αυτή την επιφανειακή εκτίμηση η απάντηση είναι πως όποιος περιμένει σε μια χώρα που μπήκε στο ΔΝΤ, με την πλέον εξευτελιστική αστική προπαγάνδα των Μέσων Μαζικής Εξαπάτησης, να υπάρχει θετική ή έστω ουδέτερη αντιμετώπιση των κοινωνικών αγώνων, και περιμένει το κοινωνικό μέτωπο της ανατροπής από τις εκπομπές του Λάκη Λαζόπουλου, τότε καλύτερα να καταθέσει από τώρα τα όπλα, γιατί αυτό, πολύ απλά, δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ. Όσο για τους "αγανακτισμένους" και "ανεξάρτητους" κρυφοΔΑΠίτες, να θυμίσουμε πως το μαύρο αντι-κατάληψη μπλοκ δεν θα πάψει ποτέ να εμφανίζεται, και το στοίχημα δεν είναι να κλαίμε τη μοίρα μας γιατί τα αγαπημένα παιδιά του Άρη Πορτοσάλτε έχουν περισσότερο τηλεοπτικό χρόνο από τους αγωνιστές, αλλά να περιθωριοποιηθούν μαζικά και αποτελεσματικά εκεί που πραγματικά μετράει. Στα αμφιθέατρα και όχι στο γυαλί.

Θα πρέπει να προσπαθήσουμε να μπούμε κάπως πιο βαθιά στο θέμα.

• Η μεγάλη πλειοψηφία των αγωνιζόμενων φοιτητών που πλημμύρισε τα αμφιθέατρα και τους δρόμους, τον περασμένο Σεπτέμβρη, έκανε μια δύσκολη κι επίπονη επιλογή. Επέλεξε να συγκρουστεί με την αδράνεια και την απάθεια, επιλέγοντας μαζικά την κατάληψη. Επέλεξε και αυτόν τον σχηματισμό που θα του επέτρεπε να κάνει αυτή την επιλογή, είχε το οργανωτικό εκτόπισμα και κυρίως αυτόν που αναγνώριζε σαν κινηματικό νεύρο των τελευταίων ετών. Επέλεξε μαζικά τα πλαίσια της ΕΑΑΚ. Δεν επέλεξε π.χ.ούτε τη ΠΚΣ, που έτσι κι αλλιώς παρά την οργανωτική υπεροπλία της ΚΝΕ σε ενταγμένα μέλη, δεν μπόρεσε ποτέ να παίξει πανελλαδικά το ρόλο της πρωτοπορίας του φοιτητικού κινήματος, αντιθέτως σε πολλές περιπτώσεις στάθηκε απέναντι του όπως πχ το 2006. Ούτε δεν θα μπορούσε να επιλέξει την ανύπαρκτη  κινηματικά, σε πανελλαδικό επίπεδο, ΑΡΕΝ του Σύριζα. Ήταν όμως η ΕΑΑΚ το 2011 έτοιμη να υποδεχτεί αυτό το μαζικό αγκάλιασμα της αγωνιστικής της πρότασης;

• Πέντε χρόνια μετά το κίνημα του 2006, η ΕΑΑΚ βρίσκεται σε μια διαδικασία βαθιάς μετάλλαξης. Τα σχήματα της ΕΑΑΚ, ο πιο μαζικός πολιτικός χώρος που στηρίζει το εγχείρημα της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, είναι το σημείο στο οποίο γίνεται εφαρμογή των πολιτικών πλαισίων και ορίων που θέτει ο εκλογικός συνασπισμός της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς. Κυρίαρχη αφήγηση στα πλαίσια των σχημάτων για το κίνημα του 06-07 υιοθετείται η πολιτικά προμελετημένη θεώρηση πως η "νίκη" του κινήματος ήταν αποτέλεσμα της ευρύτατης ενότητας της αριστεράς. "Νίκη" η συμμετοχή της ΑΡΕΝ στα πλαίσια, "νίκη" η συμμετοχή της ΠΚΣ στα πλαίσια, "νίκη" και η στήριξη από τη ΠΑΣΠ. Το γεγονός ότι αργά το καλοκαίρι του 06, αυτές οι δυνάμεις σύρθηκαν στη συμμετοχή τους στα αγωνιστικά πλαίσια, αφού ένα μεγάλο κύμα καταλήψεων σάρωνε τη χώρα ενάντια στη συνταγματική αναθεώρηση, παραχαράχτηκε για να μπορέσει να εξυπηρετήσει πολιτικές σκοπιμότητες. Έτσι το κυρίαρχο παράδειγμα αγώνα, μετέτρεψε σε προϋπόθεση, του πολιτικού περιεχομένου και της έκτασης του, την από τα πριν συμφωνία των αριστερών δυνάμεων.

• Αυτή η "αριστερή ενότητα" δεν ήρθε δίχως κόστος. Το πολιτικό πλαίσιο, πρέπει οπωσδήποτε να χωρέσει ακόμη και τις πιο οπισθοδρομικές γραμμές του κινήματος, κυρίως τις δυνάμεις του ΣΥΝ. Τα προαποφασισμένα "κοινά πλαίσια" του Σεπτέμβρη, δίνουν το στίγμα του αγώνα. Κυριαρχεί η απόρριψη του νόμου πλαισίου, σε μια προσπάθεια να "επαναληφθεί" το κίνημα του 06-07. Αυτή η επιλογή βαραίνει αρνητικά και εναντίον του ίδιου του αγώνα. Τι και σε ποιο βαθμό μπορεί να είναι τόσο διαφορετικό, ώστε να αξίζει κανείς να αγωνιστεί, αν ο νέος-νέος νόμος πλαίσιο δεν εφαρμοστεί, και η  Ελλάδα του μνημονίου και της τρόικας μείνει ανέπαφη; Πόσο καιρό μπορεί κανείς να διαδηλώνει, χωρίς να επιζητα τη συνολική ανατροπή του κοινωνικοοικονομικού συστήματος που βυθίζει τη ζωή μας στο σκοτάδι; Οι οργανώσεις της ΕΑΑΚ και της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, τυφλωμένες από τις λάθος εκτιμήσεις τους, θεωρούν πως, ακόμη και τώρα η διαμαρτυρία αρκεί. Αποκορύφωμα η χαμένη ευκαιρία να δώσει στο φοιτητικό κίνημα, πανκοινωνική, έστω και συμβολική, διάσταση στη πορεία της ΔΕΘ. Ανταυτού, επιλέγουν να πάρουν τη φοιτητική διαδήλωση στη συγκέντρωση της ΓΣΕΕ, να αποφύγουν την όποια επαφή με τις συγκρούσεις μπροστά στο Βελλίδειο και τελικά να πλακωθούν...μεταξύ τους για το που θα πάει το πανό των φοιτητικών συλλόγων.

• Το πρόσφατο φοιτητικό κίνημα δεν μπόρεσε να συνδεθεί γενικότερα με την ευρύτερη   κοινωνική κατάσταση και τους αγώνες στη χώρα. Όπως είπαμε ήδη, σε αυτό έπαιξε ρόλο και το κλείσιμο του ζητήματος στα θέματα της παιδείας, χωρίς να έχει ταυτόχρονα πανκοινωνική απεύθυνση. Η υπαρκτές προσπάθειες για εξωστρεφείς παρεμβάσεις σε άλλους εργασιακούς και κοινωνικούς χώρους και ήταν περιορισμένες και με αυτό το πολιτικό πλαίσιο δύσκολα θα έβρισκαν ανταπόκριση. Είναι φανερό πως ένα κίνημα με χιλιάδες συμμετέχοντες σε όλη την Ελλάδα, όχι μόνο δικαιούταν αλλά όφειλε να περάσει σε καταλήψεις δημοσίων κτιρίων, κέντρα αγώνα φοιτητών, μαθητών και εργαζομένων σε κάθε πόλη. Κατι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ, με εξαίρεση την συμβολική κατάληψη του Υπ.Παιδείας, που θύμιζε, όταν έγινε, περισσότερο με τελευταία πράξη του κινήματος, παρά με αγωνιστική και με διάρκεια κίνηση.

• Υιοθετήθηκε από πλατιά κομμάτια της πρωτοπορίας του αγώνα, η ανάλυση που τοποθετούσε τους φοιτητές, ταξικά, στα μικροαστικά στρώματα. Έκτος πραγματικότητας, όμως, μια που τουλάχιστον οι μισοί φοιτητές εργάζονται για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους με μαύρη και ανασφάλιστη εργασία, όπου βρουν, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των αποφοίτων δεν είναι τίποτε άλλο παρά μορφωμένοι προλετάριοι και φυσικά κομμάτι της σύγχρονης εργατικής τάξης. Εκτός του τελείως αυθαίρετου της ανάλυσης αυτής, εξυπηρετεί και μια άλλη σημαντική σκοπιμότητα: Το αγκάλιασμα των "προοδευτικών" ακαδημαϊκών και τον "από κοινού" αγώνα της ακαδημαϊκής κοινότητας για "δωρεάν παιδεία". Έτσι κάπως, κατά τη διάρκεια των καταλήψεων, έμεινε στο απυρόβλητο η βιομηχανία έρευνας και γνώσης που λέγεται συγχρονο επιχειρηματικό πανεπιστήμιο. Τα περισσότερα   ερευνητικά, αν όχι όλα, έμειναν ανέπαφα, δεν μπλοκαρίστηκε ο ειδικός λογαριασμός των ιδρυμάτων, οι περισσότερες πρυτανείες μείναν ανοιχτές και δεν επιδιώχθηκε η σύγκρουση με τους εργολάβους μέγαλοκαθηγητές που λυμαίνονται την εκπαίδευση. Το καθηγητικό κατεστημένο δεν είχε τέτοια θολή οπτική όμως για την ταξική του θέση. Η δημόσια επίθεση από πρυτάνεις και κοσμήτορες ήταν και σφοδρή και αναμενόμενη.

• Ακόμη και σε αυτές τις εποχές, η ουσιαστική και πραγματική ταξική πάλη δεν κάμπτεται ούτε και καθορίζεται (αν και επηρεάζεται) από τα μιντιακά παιχνίδια. Αντι λοιπόν να επιρρίπτουμε ευθύνες στην "παντοδυναμία" του αντιπάλου θα πρέπει να εξετάσουμε το κενό περιεχομένου και προοπτικής του αγώνα. Εν ολίγοις οι φοιτητές δε "σύρθηκαν" στο κλείσιμο των καταλήψεων και του αγώνα. Το "επέλεξαν" συνειδητά, γιατί τελικά το αστικό μπλοκ τους έπεισε ότι μπορούν να εξασφαλίσουν τα υλικά τους συμφέροντα συμπαρατασσόμενοι μαζί του, με το δρόμο του ανταγωνισμού, της ατομικής διαπραγμάτευσης, της ατομικής ανέλιξης, της αξιοκρατίας, των εξεταστικών και των πτυχίων. Παρά, δηλαδή, την κοινωνική αγανάκτηση, την αγωνιστικότητα, τη διαμαρτυρία και τις διακηρύξεις, οι αγώνες της τάξης ξεκινούν, ανδρώνονται και νικούν στη βάση των υλικών συμφερόντων.  Έτσι, λοιπόν, ένας αγώνας που χαρακτηρίστηκε από πολύ "αντιμνημόνιο" και πολύ "εθνικοποίηση", χαρακτηρίστηκε, ταυτόχρονα, από αδυναμία απαντήσεων γύρω από το υλικό συμφέρον και την ικανοποίηση των εργατικών αναγκών στο σήμερα, και έτσι δεν έδινε προοπτικές νίκης. Και μάλιστα όταν είχε χαρακτήρα που πάλευε να αποτρέψει (στη καλύτερη εκδοχή του) το πανεπιστήμιο του αύριο, προτάσσοντας το πανεπιστήμιο του σήμερα και του χθες, και όχι κάτι τελείως διαφορετικό.

• Ο τσακωμός για την αλλαγή στην οργάνωση του κινήματος, εξέθεσε αυτούς που την πρότειναν. Όταν το βασικό διακύβευμα είναι πως στο ανέβασμα του πήχη από τον αντίπαλο θα μπορέσεις να ανταποκριθείς κάνοντας τον αγώνα σου, αγώνα όλης της κοινωνίας, τότε δεν είναι καιρός για οργανωτικούς πειραματισμούς. Ακόμη κι αν κανείς συμφωνεί, πως η διαδικασία των αιρετών κι ανακλητών εκπροσώπων είναι ο καταλληλότερος τρόπος να οργανώσεις αμεσοδημοκρατικά έναν αγώνα με εκατοντάδες γενικές συνελεύσεις στη βάση του, αυτή η πρόταση μπορεί να υλοποιηθεί μόνο μέσα απο γενικευμένη συζήτηση εντός αυτών των συνελεύσεων της βάσης. Η καρικατούρα που παρακολουθήσαμε,  όμως δεν είχε καμιά σχέση με τα παραπάνω. Περισσότερο έμοιαζε με προσπάθεια ελέγχου, παρόμοια με την αποτυχημένη απόπειρα της ΠΚΣ το 2006, παρά με αμεσοδημοκρατική οργάνωση κινήματος. Και μάλιστα, προσπάθεια ελέγχου από τότε, του επόμενου ξεσπάσματος φοιτητικών κινητοποιήσεων.

Συμπερασματικα:

Η ιστορία δεν επαναλαμβάνεται. Η απέλπιδα προσπάθεια για replay του κινήματος του 06-07, σε τελείως διαφορετικές πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, κατέληξε σε φιάσκο, που δεν πρέπει να επαναληφθεί. Η αγωνιστική ανάταση ενός μεγάλου δυναμικού φοιτητών, έδειξε πως σε αυτό το νευραλγικό κομμάτι της κοινωνίας, δεν κυριαρχεί ούτε η σιωπή, ούτε η υποταγή. Κριτήριο όμως κάθε κινήματος είναι πως από τη μια πλευρά, θα καταστήσει το ζήτημα που αναδυκνείει, ζήτημα αγώνα για ολόκληρη τη κοινωνία, εκπροσωπώντας τα συμφέροντα όλης της εργατικής τάξης, και από την άλλη αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν ενδυναμώσει τον ταξικό αγώνα εντός του χώρου που κινείται. Το φοιτητικό κίνημα του Σεπτεμβρίου έχασε και στα δυο.

Πληρώνουμε, και ίσως θα συνεχίσουμε να πληρώνουμε, την μετάλλαξη του δυναμικού της ΕΑΑΚ, σε παράταξη της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, δηλ. της αριστερής σοσιαλδημοκρατίας. Οι "ρεαλιστικές" πολιτικές  που δεν προτάσσουν τον εδώ και τώρα και εφ' όλης της ύλης ξεσηκωμό, έχασαν μια ιστορική ευκαιρία να εμφανιστεί στο προσκήνιο της ταξικής πάλης το φοιτητικό κίνημα. Ουσιαστικά το φοιτητικό κίνημα του Σεπτεμβρίου είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα για το πως η πολυδιαφημιζόμενη "αριστερή ενότητα" καταλήγει σε ταξική διαίρεση και ήττα. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό, πως ο καιρός της πολιτικής πίεσης και του συμβολικού έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Πρέπει, όλοι μας, να περάσουμε στην εποχή της πράξης.

Και οι φοιτητές από κοινού με το εργατικό κίνημα, έχουν να πράξουν πολλά. Αρκεί βέβαια να αντιληφθούμε πως η μεγάλη πλειοψηφία τους δεν είναι μικροαστοί, δεν είναι απλά σύμμαχο κομμάτι των εργαζομένων, αλλά κυριολεκτικά σάρκα εκ της σαρκός της εργατικής τάξης, και σφόδρα βαλλόμενο κομμάτι της.

Το φοιτητικό κίνημα, διαχρονικά, απο την αντίσταση στην επιστράτευση των Ναζί, μέχρι το Πολυτεχνείο αλλά και κατα τη διάρκεια της μεταπολιτευσης, έδωσε όχι μόνο σημαντικούς αγώνες στο πλάι των εργαζομένων, αλλά πολλές φορές κατόρθωσε να ορθώσει το ανάστημα του σε τέτοιο βαθμό που στη φωνή του και στα έργα του ενώθηκαν όλοι οι καταπιεσμένοι. Γι' αυτό, λοιπόν, δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σαν ένας μοχλός πίεσης εσωκομματικών κονταροχτυπημάτων, αλλά να βλέπουμε τις πραγματικές του προοπτικές και ανάγκες. Ακόμη και σήμερα, μέσα απο τις αμεσοδημοκρατικές του διαδικασίες πρέπει να μπει μπροστά στο νέο γύρο αγώνων. Να αμφισβητήσει την κυριαρχία των εκλογικών λογικών, να στρέψει τη πολιτική και τη ματιά φοιτητών κι εργαζομένων στο μόνο γήπεδο που μπορούν να αναπνεύσουν ελεύθερα οι εργατικές ανάγκες. Στο γήπεδο του κοινωνικού αγώνα.