του Κώστα Δουζίνα
Δυστυχώς δεν μπορώ να είμαι στο Σύνταγμα, αλλά σαν ένας από τους 902 πανεπιστημιακούς από όλο τον κόσμο που υπέγραψαν τη γνωστή δήλωση, θέλω να σας μεταφέρω την πλήρη συμπαράσταση όλων μας στον αγώνα σας.
Θα ήθελα κατ’ αρχάς να εκφράσω έκπληξη και αγανάκτηση ως έλληνας πανεπιστημιακός για τις πρωτοφανείς και απαράδεκτες επιθέσεις εναντίον των ελλήνων συναδέλφων. Ξέρω καλά την εξαιρετική έρευνα και διδασκαλία που κάνετε σε αντίξοες συνθήκες. Η κυρία αιτία των προβλημάτων του ελληνικού πανεπιστημίου δεν είναι οι διδάσκοντες αλλά οι διαδοχικές κυβερνήσεις που το χρησιμοποιούν για τα πελατειακά και κομματικά τους συμφέροντα. Οι επιθέσεις αυτές είναι κομμάτι του γενικότερου κυνισμού ο οποίος χαρακτηρίζει την κυβερνητική προσπάθεια να παραπλανήσει και εκφοβίσει τον κόσμο. Αν η κυβέρνηση ενδιαφέρεται τόσο πολύ να εισάγει ξένα πρότυπα, ας υιοθετήσει τον βασικό τρόπο χρηματοδότησης των πανεπιστημίων του εξωτερικού, το student-staff ratio (τον λόγο φοιτητών /ΔΕΠ), βάσει του οποίου πρέπει να αντιστοιχεί ένα μέλος ΔΕΠ για κάθε 15-20 φοιτητές.
Θα ήθελα κατ’ αρχάς να εκφράσω έκπληξη και αγανάκτηση ως έλληνας πανεπιστημιακός για τις πρωτοφανείς και απαράδεκτες επιθέσεις εναντίον των ελλήνων συναδέλφων. Ξέρω καλά την εξαιρετική έρευνα και διδασκαλία που κάνετε σε αντίξοες συνθήκες. Η κυρία αιτία των προβλημάτων του ελληνικού πανεπιστημίου δεν είναι οι διδάσκοντες αλλά οι διαδοχικές κυβερνήσεις που το χρησιμοποιούν για τα πελατειακά και κομματικά τους συμφέροντα. Οι επιθέσεις αυτές είναι κομμάτι του γενικότερου κυνισμού ο οποίος χαρακτηρίζει την κυβερνητική προσπάθεια να παραπλανήσει και εκφοβίσει τον κόσμο. Αν η κυβέρνηση ενδιαφέρεται τόσο πολύ να εισάγει ξένα πρότυπα, ας υιοθετήσει τον βασικό τρόπο χρηματοδότησης των πανεπιστημίων του εξωτερικού, το student-staff ratio (τον λόγο φοιτητών /ΔΕΠ), βάσει του οποίου πρέπει να αντιστοιχεί ένα μέλος ΔΕΠ για κάθε 15-20 φοιτητές.
Θέληση για γνώση
Η Ελλάδα έχει μια διεθνή θετική πρωτιά. Για πολλούς λόγους η ελληνική οικογένεια θεωρεί ακόμη την πανεπιστημιακή μόρφωση ως τον πιο δόκιμο τρόπο κοινωνικής αναγνώρισης και ανέλιξης. Αυτό δεν ισχύει σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη και προφανώς στη Βρετανία. Αποτελεί ένα τεράστιο εθνικό πόρο, τον οποίο διαδοχικές κυβερνήσεις υποτίμησαν και εξευτέλισαν οδηγώντας τους νέους σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη φοιτητική μετανάστευση στον κόσμο. Πολλά τμήματα αποτυχημένων πανεπιστημίων διατηρούνται από Έλληνες φοιτητές. Πώς λοιπόν αντιμετωπίζει αυτή τη θέληση γνώσης, την αγάπη για σπουδή το νομοσχέδιο;
Με την εμπειρία 35 χρόνων δουλειάς σε πανεπιστήμια της Βρετανίας και άλλων χωρών θέλω να πω δυο κουβέντες για το μοντέλο που προωθείται. Βέβαια δεν έχουμε δει ακόμη σήμερα παραμονή της συζήτησής του στη Βουλή το νομοσχέδιο. Βασισμένος λοιπόν στις διάφορες πληροφορίες και σχέδια πιστεύω ότι τρία είναι τα χαρακτηριστικά του επικείμενου νόμου όσον αφορά διδασκαλία και μάθηση: κατάργηση της επιστημονικής αυτοτέλειας και ακεραιότητας – διαχωρισμός έρευνας/διδασκαλίας παρά τις ρητορικές εξάρσεις περί αξιολόγησης– επιστροφή στην έδρα και καθέδρα των μεγαλοκαθηγητάδων (είναι συνήθως άνδρες) που θα ελέγχουν ως οιονεί ιδιοκτήτες μεγάλα γνωστικά πεδία. Κανένα από αυτά τα πρωτότυπα δεν ισχύει στα καλά πανεπιστήμια της Βρετανίας, όπως ξέρουν οι κυβερνητικοί που πέρασαν από εκεί και καταλαβαίνουν από γράμματα.
Η κατάργηση των τμημάτων και των γνωστικών πεδίων, η κοινή διδασκαλία του πρώτου έτους που αφήνει μόνο δυο έτη του τριετούς πτυχίου για την επιστημονική κατάρτιση, η διάκριση ανάμεσα σε προπτυχιακά, μεταπτυχιακά και δια βίου μάθησης τμήματα (όπου ίσχυσε, οδήγησε σε ιεράρχηση των καθηγητών σε δασκάλους δεύτερης κατηγορίας με αυξημένες διδακτικές υποχρεώσεις και σε μεταπτυχιακούς καθηγητές-ερευνητές πολυτελείας) είναι αντίθετες με τις ανάγκες εκπαίδευσης της λεγόμενης knowledge society για ειδικούς, κριτικά και δημιουργικά σκεπτόμενους επιστήμονες. Με την εισαγωγή των credits, ακριβόλογα μεταφραζόμενων ως λογιστικών-πιστωτικών μονάδων, μια και η λογική τους είναι λογιστική και όχι επιστημονική, ανοίγεται ο δρόμος για αλά καρτ πτυχία γενικών γνώσεων και καθολικής αμάθειας και εγκατάλειψη μετά 10 αιώνες της επιστημονικής ακεραιότητας, γνώσης και εμβάθυνσης.
Αυτό που μας ζητάνε να κάνουμε, σ’ όλη την Ευρώπη, είναι να γίνουμε μεταφορείς προκάτ πακέτων γνώσεων, μεταφερομένων δεξιοτήτων και λογιστικών μονάδων, αφήνοντας την αναπτυγμένη έρευνα στα μεγάλα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Δύσης. Η επιστημονική και παιδαγωγική άποψη που προωθείται, είναι ακριβώς αντίθετη με τα συμφέροντα της ελληνικής οικονομίας για αναπτυγμένη έρευνα και τεχνολογία και εξειδικευμένους επιστήμονες των κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών, που θα συνεισφέρουν στο μόνο που η Ελλάδα έχει με αφθονία: καλά μυαλά, αγάπη για τη γνώση και την έρευνα, πίστη (που πολλές φορές απογοητεύεται) ότι η επιτυχής μαθητεία και εμβάθυνση στο επιστημονικό αντικείμενο οδηγούν σε δημιουργική απασχόληση.
Με την εμπειρία 35 χρόνων δουλειάς σε πανεπιστήμια της Βρετανίας και άλλων χωρών θέλω να πω δυο κουβέντες για το μοντέλο που προωθείται. Βέβαια δεν έχουμε δει ακόμη σήμερα παραμονή της συζήτησής του στη Βουλή το νομοσχέδιο. Βασισμένος λοιπόν στις διάφορες πληροφορίες και σχέδια πιστεύω ότι τρία είναι τα χαρακτηριστικά του επικείμενου νόμου όσον αφορά διδασκαλία και μάθηση: κατάργηση της επιστημονικής αυτοτέλειας και ακεραιότητας – διαχωρισμός έρευνας/διδασκαλίας παρά τις ρητορικές εξάρσεις περί αξιολόγησης– επιστροφή στην έδρα και καθέδρα των μεγαλοκαθηγητάδων (είναι συνήθως άνδρες) που θα ελέγχουν ως οιονεί ιδιοκτήτες μεγάλα γνωστικά πεδία. Κανένα από αυτά τα πρωτότυπα δεν ισχύει στα καλά πανεπιστήμια της Βρετανίας, όπως ξέρουν οι κυβερνητικοί που πέρασαν από εκεί και καταλαβαίνουν από γράμματα.
Η κατάργηση των τμημάτων και των γνωστικών πεδίων, η κοινή διδασκαλία του πρώτου έτους που αφήνει μόνο δυο έτη του τριετούς πτυχίου για την επιστημονική κατάρτιση, η διάκριση ανάμεσα σε προπτυχιακά, μεταπτυχιακά και δια βίου μάθησης τμήματα (όπου ίσχυσε, οδήγησε σε ιεράρχηση των καθηγητών σε δασκάλους δεύτερης κατηγορίας με αυξημένες διδακτικές υποχρεώσεις και σε μεταπτυχιακούς καθηγητές-ερευνητές πολυτελείας) είναι αντίθετες με τις ανάγκες εκπαίδευσης της λεγόμενης knowledge society για ειδικούς, κριτικά και δημιουργικά σκεπτόμενους επιστήμονες. Με την εισαγωγή των credits, ακριβόλογα μεταφραζόμενων ως λογιστικών-πιστωτικών μονάδων, μια και η λογική τους είναι λογιστική και όχι επιστημονική, ανοίγεται ο δρόμος για αλά καρτ πτυχία γενικών γνώσεων και καθολικής αμάθειας και εγκατάλειψη μετά 10 αιώνες της επιστημονικής ακεραιότητας, γνώσης και εμβάθυνσης.
Αυτό που μας ζητάνε να κάνουμε, σ’ όλη την Ευρώπη, είναι να γίνουμε μεταφορείς προκάτ πακέτων γνώσεων, μεταφερομένων δεξιοτήτων και λογιστικών μονάδων, αφήνοντας την αναπτυγμένη έρευνα στα μεγάλα πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα της Δύσης. Η επιστημονική και παιδαγωγική άποψη που προωθείται, είναι ακριβώς αντίθετη με τα συμφέροντα της ελληνικής οικονομίας για αναπτυγμένη έρευνα και τεχνολογία και εξειδικευμένους επιστήμονες των κοινωνικών και ανθρωπιστικών σπουδών, που θα συνεισφέρουν στο μόνο που η Ελλάδα έχει με αφθονία: καλά μυαλά, αγάπη για τη γνώση και την έρευνα, πίστη (που πολλές φορές απογοητεύεται) ότι η επιτυχής μαθητεία και εμβάθυνση στο επιστημονικό αντικείμενο οδηγούν σε δημιουργική απασχόληση.
Πανεπιστήμιο, κέντρο αμφισβήτησης
Επιτρέψτε μου να τελειώσω με μια γενικότερη σκέψη για το πανεπιστήμιο, ένα από τα πιο σημαντικά πολιτισμικά δημιουργήματα της Ευρώπης. Το πανεπιστήμιο βασίζεται στην απόλυτη ελευθερία να αμφισβητεί κανείς δημόσια και να ανακοινώνει ελεύθερα ό,τι μας λέει η έρευνα και η γνώση σχετικά με την αλήθεια. Η σκέψη πρέπει να λειτουργεί άνευ όρων, για την ακρίβεια, η σκέψη είναι η ίδια η εμπειρία του απροϋπόθετου, του να θέτουμε ερωτήματα για τα πάντα, ακόμα και για την ίδια την αξία του να θέτουμε ερωτήματα, ή για την αξία της αλήθειας. Σήμερα αυτό είναι ακόμα πιο καίριο, καθώς η αλήθεια έχει μετατραπεί σε πολλές αλήθειες εξπέρ, τεχνοκρατών, λογιστών της εξουσίας. Το πανεπιστήμιο παραμένει η μητέρα της αλήθειας. Η μοναδική προϋπόθεση της γνώσης και της αλήθειας είναι η προστασία από εξωτερικές απειλές και αντίποινα. Όμως, η προστασία αυτή δεν υπήρξε ποτέ de facto ή de jure. Οι εξουσίες απαιτούν από καθηγητές, φιλοσόφους και διανοούμενους να γίνουν απολογητές τους με ταπεινά ανταλλάγματα.
Είναι σημαντικό το πανεπιστήμιο να διατηρήσει την παράδοση της ακαδημαϊκής ελευθερίας και του ακαδημαϊκού άσυλου, την προστασία της έρευνας και της επιστήμης από κάθε εξωτερική παρέμβαση ή πίεση, τη στιγμή που πιέσεις από κάθε κατεύθυνση προσπαθούν να το μετατρέψουν σε έναν υπάκουο σάκο του μποξ για κάθε παροδική και κακοσχεδιασμένη πολιτική. Το πανεπιστήμιο πρέπει να αντιταχθεί όσο μπορεί στην εξουσία, την κρατική, την οικονομική ή την εξουσία των μέσων ενημέρωσης, την εξουσία της ιδεολογίας και της θρησκείας, στο όνομα της αλήθειας και της δικαιοσύνης. Πρέπει να παραμείνει ένας χώρος άνευ όρων αντίστασης στο δογματισμό, την ηθικολογία και τον κομφορμισμό. Σίγουρα, πρόκειται για ένα αίτημα σχεδόν αδύνατο, όπως είχε αναγνωρίσει και ο ίδιος ο Καντ κατά την πρώιμη νεωτερικότητα. Η ίδια η δυνατότητα της ύπαρξης του πανεπιστημίου βασίζεται στο αδύνατο της απομάκρυνσής του από την εξουσία. Αλλά είναι ακριβώς αυτή η αδυνατότητα που καθιστά το πανεπιστήμιο δυνατό. Έτσι λοιπόν εδώ στη Στάση Σύνταγμα μαζί με τους αγανακτισμένους, το πιο σημαντικό δημιούργημα της ελληνικής τραγωδίας, βρισκόμαστε μαζί στο όνομα του πανεπιστήμιου που έρχεται, λέγοντας μαζί με το πλήθος/δήμο που ήδη το έκανε πράξη ότι το μόνο δυνατό είναι το αδύνατο.
Είναι σημαντικό το πανεπιστήμιο να διατηρήσει την παράδοση της ακαδημαϊκής ελευθερίας και του ακαδημαϊκού άσυλου, την προστασία της έρευνας και της επιστήμης από κάθε εξωτερική παρέμβαση ή πίεση, τη στιγμή που πιέσεις από κάθε κατεύθυνση προσπαθούν να το μετατρέψουν σε έναν υπάκουο σάκο του μποξ για κάθε παροδική και κακοσχεδιασμένη πολιτική. Το πανεπιστήμιο πρέπει να αντιταχθεί όσο μπορεί στην εξουσία, την κρατική, την οικονομική ή την εξουσία των μέσων ενημέρωσης, την εξουσία της ιδεολογίας και της θρησκείας, στο όνομα της αλήθειας και της δικαιοσύνης. Πρέπει να παραμείνει ένας χώρος άνευ όρων αντίστασης στο δογματισμό, την ηθικολογία και τον κομφορμισμό. Σίγουρα, πρόκειται για ένα αίτημα σχεδόν αδύνατο, όπως είχε αναγνωρίσει και ο ίδιος ο Καντ κατά την πρώιμη νεωτερικότητα. Η ίδια η δυνατότητα της ύπαρξης του πανεπιστημίου βασίζεται στο αδύνατο της απομάκρυνσής του από την εξουσία. Αλλά είναι ακριβώς αυτή η αδυνατότητα που καθιστά το πανεπιστήμιο δυνατό. Έτσι λοιπόν εδώ στη Στάση Σύνταγμα μαζί με τους αγανακτισμένους, το πιο σημαντικό δημιούργημα της ελληνικής τραγωδίας, βρισκόμαστε μαζί στο όνομα του πανεπιστήμιου που έρχεται, λέγοντας μαζί με το πλήθος/δήμο που ήδη το έκανε πράξη ότι το μόνο δυνατό είναι το αδύνατο.
* Το κείμενο αποτελεί παρέμβαση του Κ. Δουζίνα στη συζήτηση, που πραγματοποιήθηκε στις 21 και 22 Αυγούστου στην πλατεία Συντάγματος για την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Εποχή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου