Κείμενο υποστήριξης των θέσεων της Συσπείρωσης Πανεπιστημιακών
για τα οικονομικά των πανεπιστημίων στη συνέντευξη Τύπου της 2ας Δεκεμβρίου
πηγή www.epohi.gr
Της Μαρίας Καραμεσίνη*
Οι προτάσεις του κειμένου διαβούλευσης της υπουργού Παιδείας για τα οικονομικά των πανεπιστημίων είναι άμεσα συνυφασμένες με τον πυρήνα της προτεινόμενης αντι-μεταρρύθμισης για την ανώτατη εκπαίδευση, που αποσκοπεί στη μετάλλαξη του σημερινού πανεπιστημίου από δημόσιο και ακαδημαϊκό, σε επιχειρηματικό και κατευθυνόμενο από την αγορά. Με το κείμενο αυτό:
Προωθείται η «οικονομική αυτοτέλεια» των πανεπιστημίων, ως προκάλυμμα της πρόθεσης της κυβέρνησης να περιορίσει δραστικά την ευθύνη του κράτους στη χρηματοδότηση του δημοσίου πανεπιστημίου και της δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης γενικότερα. Έτσι το πανεπιστήμιο εξωθείται στο να στραφεί προς ιδιωτικές πηγές χρηματοδότησης (φοιτητές και επιχειρήσεις)
Επιδιώκεται η σύνδεση της κρατικής χρηματοδότησης με κριτήρια αποτελεσματικότητας και δείκτες, ώστε το κράτος να επιβάλλει από απόσταση τον έλεγχο και τη συμμόρφωση των πανεπιστημίων στους στόχους και την πολιτική του.
Πιο συγκεκριμένα:
Η οικονομική αυτοτέλεια
των ιδρυμάτων
Εδώ και αρκετά χρόνια η ανώτατη εκπαίδευση στη χώρα μας αντιμετώπιζε πρόβλημα υποχρηματοδότησης, αλλά και σοβαρές δυσκολίες απορρόφησης πόρων λόγω τεράστιων γραφειοκρατικών εμποδίων και ελλείψεων κατάλληλου προσωπικού στις οικονομικές και τεχνικές υπηρεσίες των ιδρυμάτων. Η κρίση του δημόσιου χρέους και το Μνημόνιο παροξύνουν τα παραπάνω προβλήματα περιορίζοντας τις δαπάνες και επιφέροντας μειώσεις του διοικητικού προσωπικού των πανεπιστημίων (απολύσεις συμβασιούχων και μη αναπλήρωση μονίμων που συνταξιοδοτούνται). Οι συνέπειες του μνημονίου είναι ήδη ορατές, με τις φετινές αλλεπάλληλες περικοπές των προϋπολογισμών των πανεπιστημίων με την ευκαιρία των αναμορφώσεων και τις κατευθύνσεις του Υπουργείου για περαιτέρω μειώσεις των προϋπολογισμών των ιδρυμάτων για το 2011.
Μέσα σ’ αυτή λοιπόν τη συγκυρία, που το κράτος προσπαθεί να περιορίσει τις συνταγματικές ευθύνες του για τη χρηματοδότηση της ανώτατης εκπαίδευσης, το κείμενο διαβούλευσης υπόσχεται στα πανεπιστήμια ότι θα αναλάβουν στο εξής την πλήρη διαχείριση των οικονομικών τους. Αυτή είναι η αποκαλούμενη «οικονομική αυτοτέλεια», που ουσιαστικά σημαίνει εξώθηση των πανεπιστημίων από το κράτος να αναζητήσουν ιδιωτικές πηγές χρηματοδότησης και να αναπτύξουν επιχειρηματική δραστηριότητα για να καλύπτουν τη μειωμένη κρατική χρηματοδότηση. Αυτές οι πηγές είναι η παροχή υπηρεσιών προς τρίτους, τα ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα, δίδακτρα σε μεταπτυχιακά ή και προπτυχιακά προγράμματα σπουδών, συνεργασίες με επιχειρήσεις, χορηγίες και δωρεές κλπ. Τα πανεπιστήμια έχουν ήδη προχωρήσει σ’αυτήν την κατεύθυνση την προηγούμενη δεκαπενταετία - άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο. Η τάση θα ενταθεί και γενικευτεί, ενώ προβλέπεται να εμφανιστούν σοβαρά προβλήματα υποχρηματοδότησης, ιδιαίτερα στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες.
Στο πλαίσιο της «οικονομικής αυτοτέλειας», το κείμενο διαβούλευσης επίσης ενθαρρύνει τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα να παρέχουν, με τα πρόσθετα έσοδα που θα συγκεντρώνουν πέραν του κρατικού προϋπολογισμού, πρόσθετες αμοιβές ως ατομικά κίνητρα, καταργώντας την ίση μισθολογική μεταχείριση του προσωπικού και ωθώντας στον κατακερματισμό και την εξατομίκευση των αμοιβών ανά πανεπιστήμιο. Το κράτος θα εγγυάται μόνο τις ελάχιστες αμοιβές του διδακτικού και ερευντηικού προσωπικού, ενώ σήμερα τα μέλη ΔΕΠ των πανεπιστημίων είμαστε δημόσιοι λειτουργοί, όπως οι δικαστικοί, που το κράτος υποχρεούται να μας αμείβει επαρκώς για την επιτέλεση του λειτουργήματός μας. Αύριο θα είμαστε υπάλληλοι του «πανεπιστημίου Α.Ε.» που θα διαπραγματευόμαστε – συλλογικά ή ατομικά – τα πριμ απόδοσής μας ή εξεύρησης πρόσθετων χρηματοδοτήσεων για το ίδρυμα.
Τρόπος χρηματοδότησης
από το κράτος
Ένα από τα σημαντικότερα σημεία του κειμένου διαβούλευσης είναι η εισαγωγή ενός νέου τρόπου κρατικής χρηματοδότησης των πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Οι προτάσεις προχωρούν πιο πέρα από τον ισχύοντα νόμο Γιαννάκου, που συνδέουν το ύψος της χρηματοδότησης με τις τετραετείς προγραμματικές συμφωνίες μεταξύ πανεπιστημίων και υπουργείου Παιδείας και την επίτευξη των γενικών τους στόχων. Τώρα προτείνεται η σύνδεση του ύψους της χρηματοδότησης με τις επιδόσεις και την αποτελεσματικότητα των πανεπιστημίων, που θα μετρώνται με βάση μια σειρά από αμφιλεγόμενους δείκτες. Έτσι, ενώ πέρισυ το Νοέμβρη η κ. Διαμαντοπούλου δήλωνε ότι η χρηματοδότηση δεν πρέπει να λειτουργεί τιμωρητικά για τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, με το κείμενο διαβούλευσης προσχωρεί πλήρως στη λογική του ΟΟΣΑ, που στην τελευταία του έκθεση για την ελληνική οικονομία (Ιούλιος 2009) ανέφερε ρητά ότι «η χρηματοδότηση των πανεπιστημίων θα μπορούσε να συνδεθεί με δείκτες επίδοσης που είναι απλοί και διαφανείς»
Το κείμενο διαβούλευσης μάλιστα παραθέτει ενδεικτικά μία σειρά δεικτών «ποιότητας» και «αποτελεσματικότητας», που δεν κάνουν καμία αναφορά στην ευθύνη που έχουν τα πανεπιστήμια ή στα μέσα που διαθέτουν για τις επιδόσεις τους ως προς αυτούς τους δείκτες. Για παράδειγμα, ένας από τους δείκτες του κειμένου είναι η πορεία επαγγελματικής ένταξης των αποφοίτων, που εξαρτάται κυρίως από την κατάσταση της αγοράς εργασίας και την ποιότητα των διαθέσιμων θέσεων εργασίας και όχι από την ποιότητα της παρασχεθείσας εκπαίδευσης. Μπορεί αυτός να είναι δείκτης επίδοσης των πανεπιστημίων από τον οποίο να εξαρτάται η χρηματοδότησή τους;. Ή πώς μπορεί ο αριθμός Κέντρων Αριστείας στην Έρευνα να αποτελεί κριτήριο επίδοσης και χρηματοδότησης, όταν έχει διακοπεί επί ένα χρόνο η ηλεκτρονική πρόσβαση των πανεπιστημίων στα διεθνή επιστημονικά περιοδικά (στοιχειώδης προϋπόθεση έρευνας), διότι το υπ. Παιδείας δεν πληρώνει τη συνδρομή στους εκδοτικούς οίκους του εξωτερικού; Ή δεν είναι μέγιστη υποκρισία να προτείνεται από το κείμενο διαβούλευσης ως δείκτης αποτελεσματικότητας ο αριθμός Κέντρων Αριστείας στην Εκπαίδευση, όταν από φέτος και για τα επόμενα χρόνια οι διορισμοί νέων μελών ΔΕΠ θα υπολείπονται των συνταξιοδοτήσεων.
Εν τέλει είναι προκλητικό να μιλάει το κείμενο διαβούλευσης για οικονομική αυτοτέλεια των ιδρυμάτων και σύνδεση της χρηματοδότησης με τις επιδόσεις τους, όταν κατά τη διάρκεια της φετινής χρονιάς μείωσε τις πραγματικές ετήσιες αποδοχές των πανεπιστημιακών κατά περίπου 20% και υποχρέωσε τα πανεπιστήμια να περικόψουν τους τακτικούς προϋπολογισμούς τους κατά 27% και τις επενδύσεις τους κατά 10%, παραβιάζοντας τις τετραετείς προγραμματικές συμφωνίες, τις οποίες επικαλείται το κείμενο διαβούλευσης. Η οδηγία του υπουργείου Παιδείας προς τα πανεπιστήμια για την κατάρτιση των προϋπολογισμών του 2011 επιβάλλει περαιτέρω μείωση των δαπανών κατά 30%. Την ίδια στιγμή εκκρεμούν οι διορισμοί εκατοντάδων εκλεγμένων μελών ΔΕΠ, έχουν παραπεμφθεί στις καλένδες οι διορισμοί των εκλεγμένων μελών ΕΤΕΠ, έχουν καταργηθεί οι αυτόματες προκηρύξεις θέσεων σε περίπτωση αποχώρησης ή συνταξιοδότησης μελών ΔΕΠ, οι εγκρίσεις πιστώσεων για νέες θέσεις δίδονται με το σταγονόμετρο και από του χρόνου προβλέπεται να ακολουθήσουν τον κανόνα 1 πρόσληψη κάθε 5 αποχωρήσεις/συνταξιοδοτήσεις.
Συνοψίζοντας, με τις προτάσεις του κειμένου διαβούλευσης επιχειρείται αφενός η μετάλλαξη του πανεπιστημίου από δημόσιο και ακαδημαϊκό σε επιχειρηματικό και κατευθυνόμενο από την αγορά, αφετέρου το πέρασμα από ένα νομικό-γραφειοκρατικό έλεγχο των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από το κράτος, σε έναν νέο τρόπο έμμεσης κρατικής υπαγόρευσης των στόχων και ελέγχου της λειτουργίας τους από απόσταση με εργαλείο-όπλο το ύψος της κρατικής χρηματοδότησης. Οι δύο παραπάνω στόχοι είναι προφανώς αλληλένδετοι, εφόσον ο νέος τρόπος χρηματοδότησης αποτελεί τον βασικό μοχλό της μετάλλαξης.
* Η Μαρία Καραμεσίνη είναι καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
για τα οικονομικά των πανεπιστημίων στη συνέντευξη Τύπου της 2ας Δεκεμβρίου
πηγή www.epohi.gr
Της Μαρίας Καραμεσίνη*
Οι προτάσεις του κειμένου διαβούλευσης της υπουργού Παιδείας για τα οικονομικά των πανεπιστημίων είναι άμεσα συνυφασμένες με τον πυρήνα της προτεινόμενης αντι-μεταρρύθμισης για την ανώτατη εκπαίδευση, που αποσκοπεί στη μετάλλαξη του σημερινού πανεπιστημίου από δημόσιο και ακαδημαϊκό, σε επιχειρηματικό και κατευθυνόμενο από την αγορά. Με το κείμενο αυτό:
Προωθείται η «οικονομική αυτοτέλεια» των πανεπιστημίων, ως προκάλυμμα της πρόθεσης της κυβέρνησης να περιορίσει δραστικά την ευθύνη του κράτους στη χρηματοδότηση του δημοσίου πανεπιστημίου και της δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης γενικότερα. Έτσι το πανεπιστήμιο εξωθείται στο να στραφεί προς ιδιωτικές πηγές χρηματοδότησης (φοιτητές και επιχειρήσεις)
Επιδιώκεται η σύνδεση της κρατικής χρηματοδότησης με κριτήρια αποτελεσματικότητας και δείκτες, ώστε το κράτος να επιβάλλει από απόσταση τον έλεγχο και τη συμμόρφωση των πανεπιστημίων στους στόχους και την πολιτική του.
Πιο συγκεκριμένα:
Η οικονομική αυτοτέλεια
των ιδρυμάτων
Εδώ και αρκετά χρόνια η ανώτατη εκπαίδευση στη χώρα μας αντιμετώπιζε πρόβλημα υποχρηματοδότησης, αλλά και σοβαρές δυσκολίες απορρόφησης πόρων λόγω τεράστιων γραφειοκρατικών εμποδίων και ελλείψεων κατάλληλου προσωπικού στις οικονομικές και τεχνικές υπηρεσίες των ιδρυμάτων. Η κρίση του δημόσιου χρέους και το Μνημόνιο παροξύνουν τα παραπάνω προβλήματα περιορίζοντας τις δαπάνες και επιφέροντας μειώσεις του διοικητικού προσωπικού των πανεπιστημίων (απολύσεις συμβασιούχων και μη αναπλήρωση μονίμων που συνταξιοδοτούνται). Οι συνέπειες του μνημονίου είναι ήδη ορατές, με τις φετινές αλλεπάλληλες περικοπές των προϋπολογισμών των πανεπιστημίων με την ευκαιρία των αναμορφώσεων και τις κατευθύνσεις του Υπουργείου για περαιτέρω μειώσεις των προϋπολογισμών των ιδρυμάτων για το 2011.
Μέσα σ’ αυτή λοιπόν τη συγκυρία, που το κράτος προσπαθεί να περιορίσει τις συνταγματικές ευθύνες του για τη χρηματοδότηση της ανώτατης εκπαίδευσης, το κείμενο διαβούλευσης υπόσχεται στα πανεπιστήμια ότι θα αναλάβουν στο εξής την πλήρη διαχείριση των οικονομικών τους. Αυτή είναι η αποκαλούμενη «οικονομική αυτοτέλεια», που ουσιαστικά σημαίνει εξώθηση των πανεπιστημίων από το κράτος να αναζητήσουν ιδιωτικές πηγές χρηματοδότησης και να αναπτύξουν επιχειρηματική δραστηριότητα για να καλύπτουν τη μειωμένη κρατική χρηματοδότηση. Αυτές οι πηγές είναι η παροχή υπηρεσιών προς τρίτους, τα ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα, δίδακτρα σε μεταπτυχιακά ή και προπτυχιακά προγράμματα σπουδών, συνεργασίες με επιχειρήσεις, χορηγίες και δωρεές κλπ. Τα πανεπιστήμια έχουν ήδη προχωρήσει σ’αυτήν την κατεύθυνση την προηγούμενη δεκαπενταετία - άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο. Η τάση θα ενταθεί και γενικευτεί, ενώ προβλέπεται να εμφανιστούν σοβαρά προβλήματα υποχρηματοδότησης, ιδιαίτερα στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες.
Στο πλαίσιο της «οικονομικής αυτοτέλειας», το κείμενο διαβούλευσης επίσης ενθαρρύνει τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα να παρέχουν, με τα πρόσθετα έσοδα που θα συγκεντρώνουν πέραν του κρατικού προϋπολογισμού, πρόσθετες αμοιβές ως ατομικά κίνητρα, καταργώντας την ίση μισθολογική μεταχείριση του προσωπικού και ωθώντας στον κατακερματισμό και την εξατομίκευση των αμοιβών ανά πανεπιστήμιο. Το κράτος θα εγγυάται μόνο τις ελάχιστες αμοιβές του διδακτικού και ερευντηικού προσωπικού, ενώ σήμερα τα μέλη ΔΕΠ των πανεπιστημίων είμαστε δημόσιοι λειτουργοί, όπως οι δικαστικοί, που το κράτος υποχρεούται να μας αμείβει επαρκώς για την επιτέλεση του λειτουργήματός μας. Αύριο θα είμαστε υπάλληλοι του «πανεπιστημίου Α.Ε.» που θα διαπραγματευόμαστε – συλλογικά ή ατομικά – τα πριμ απόδοσής μας ή εξεύρησης πρόσθετων χρηματοδοτήσεων για το ίδρυμα.
Τρόπος χρηματοδότησης
από το κράτος
Ένα από τα σημαντικότερα σημεία του κειμένου διαβούλευσης είναι η εισαγωγή ενός νέου τρόπου κρατικής χρηματοδότησης των πανεπιστημίων και ΤΕΙ. Οι προτάσεις προχωρούν πιο πέρα από τον ισχύοντα νόμο Γιαννάκου, που συνδέουν το ύψος της χρηματοδότησης με τις τετραετείς προγραμματικές συμφωνίες μεταξύ πανεπιστημίων και υπουργείου Παιδείας και την επίτευξη των γενικών τους στόχων. Τώρα προτείνεται η σύνδεση του ύψους της χρηματοδότησης με τις επιδόσεις και την αποτελεσματικότητα των πανεπιστημίων, που θα μετρώνται με βάση μια σειρά από αμφιλεγόμενους δείκτες. Έτσι, ενώ πέρισυ το Νοέμβρη η κ. Διαμαντοπούλου δήλωνε ότι η χρηματοδότηση δεν πρέπει να λειτουργεί τιμωρητικά για τα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, με το κείμενο διαβούλευσης προσχωρεί πλήρως στη λογική του ΟΟΣΑ, που στην τελευταία του έκθεση για την ελληνική οικονομία (Ιούλιος 2009) ανέφερε ρητά ότι «η χρηματοδότηση των πανεπιστημίων θα μπορούσε να συνδεθεί με δείκτες επίδοσης που είναι απλοί και διαφανείς»
Το κείμενο διαβούλευσης μάλιστα παραθέτει ενδεικτικά μία σειρά δεικτών «ποιότητας» και «αποτελεσματικότητας», που δεν κάνουν καμία αναφορά στην ευθύνη που έχουν τα πανεπιστήμια ή στα μέσα που διαθέτουν για τις επιδόσεις τους ως προς αυτούς τους δείκτες. Για παράδειγμα, ένας από τους δείκτες του κειμένου είναι η πορεία επαγγελματικής ένταξης των αποφοίτων, που εξαρτάται κυρίως από την κατάσταση της αγοράς εργασίας και την ποιότητα των διαθέσιμων θέσεων εργασίας και όχι από την ποιότητα της παρασχεθείσας εκπαίδευσης. Μπορεί αυτός να είναι δείκτης επίδοσης των πανεπιστημίων από τον οποίο να εξαρτάται η χρηματοδότησή τους;. Ή πώς μπορεί ο αριθμός Κέντρων Αριστείας στην Έρευνα να αποτελεί κριτήριο επίδοσης και χρηματοδότησης, όταν έχει διακοπεί επί ένα χρόνο η ηλεκτρονική πρόσβαση των πανεπιστημίων στα διεθνή επιστημονικά περιοδικά (στοιχειώδης προϋπόθεση έρευνας), διότι το υπ. Παιδείας δεν πληρώνει τη συνδρομή στους εκδοτικούς οίκους του εξωτερικού; Ή δεν είναι μέγιστη υποκρισία να προτείνεται από το κείμενο διαβούλευσης ως δείκτης αποτελεσματικότητας ο αριθμός Κέντρων Αριστείας στην Εκπαίδευση, όταν από φέτος και για τα επόμενα χρόνια οι διορισμοί νέων μελών ΔΕΠ θα υπολείπονται των συνταξιοδοτήσεων.
Εν τέλει είναι προκλητικό να μιλάει το κείμενο διαβούλευσης για οικονομική αυτοτέλεια των ιδρυμάτων και σύνδεση της χρηματοδότησης με τις επιδόσεις τους, όταν κατά τη διάρκεια της φετινής χρονιάς μείωσε τις πραγματικές ετήσιες αποδοχές των πανεπιστημιακών κατά περίπου 20% και υποχρέωσε τα πανεπιστήμια να περικόψουν τους τακτικούς προϋπολογισμούς τους κατά 27% και τις επενδύσεις τους κατά 10%, παραβιάζοντας τις τετραετείς προγραμματικές συμφωνίες, τις οποίες επικαλείται το κείμενο διαβούλευσης. Η οδηγία του υπουργείου Παιδείας προς τα πανεπιστήμια για την κατάρτιση των προϋπολογισμών του 2011 επιβάλλει περαιτέρω μείωση των δαπανών κατά 30%. Την ίδια στιγμή εκκρεμούν οι διορισμοί εκατοντάδων εκλεγμένων μελών ΔΕΠ, έχουν παραπεμφθεί στις καλένδες οι διορισμοί των εκλεγμένων μελών ΕΤΕΠ, έχουν καταργηθεί οι αυτόματες προκηρύξεις θέσεων σε περίπτωση αποχώρησης ή συνταξιοδότησης μελών ΔΕΠ, οι εγκρίσεις πιστώσεων για νέες θέσεις δίδονται με το σταγονόμετρο και από του χρόνου προβλέπεται να ακολουθήσουν τον κανόνα 1 πρόσληψη κάθε 5 αποχωρήσεις/συνταξιοδοτήσεις.
Συνοψίζοντας, με τις προτάσεις του κειμένου διαβούλευσης επιχειρείται αφενός η μετάλλαξη του πανεπιστημίου από δημόσιο και ακαδημαϊκό σε επιχειρηματικό και κατευθυνόμενο από την αγορά, αφετέρου το πέρασμα από ένα νομικό-γραφειοκρατικό έλεγχο των ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από το κράτος, σε έναν νέο τρόπο έμμεσης κρατικής υπαγόρευσης των στόχων και ελέγχου της λειτουργίας τους από απόσταση με εργαλείο-όπλο το ύψος της κρατικής χρηματοδότησης. Οι δύο παραπάνω στόχοι είναι προφανώς αλληλένδετοι, εφόσον ο νέος τρόπος χρηματοδότησης αποτελεί τον βασικό μοχλό της μετάλλαξης.
* Η Μαρία Καραμεσίνη είναι καθηγήτρια στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου